Sabtu, 06 Juli 2013

Utuh Karinyum Si Naga Hirang 07

Utuh Karinyum Si Naga Hirang (Bagian 7 - Tamat)

Pitu
Utuh Karinyum hudah sampai di Banua Alai (amun wayah hini kikira di intang dairah Batang Alai di Kabupaten Hulu Sungai Tengah). Pas di situ inya mandangar jua sual sayambara naitu. “Mun dibari’i amas gulancang sapati, hakun ai aku manangkap Busu Talimbah. Malaran kawa jua hagan mudal kawin kaina lawan Diyang Ruyan,” jarnya dam hati. “Tagal kada dijanjiakan hadiah gin, aku musti tatap manangkap urangitu. Sualnya inya hudah maulah urang kada kakaruan rasa. Urang jadi kada kawa lagi hidup nyaman.”
Imbah tu tadangar habar bahuwa Busu Talimbah ada di intangan Gunung Batu Tangga. Kada sawat sabulan, banyak ai datangan buhan pandikar nang handak manangkap katua Naga Kancana tu. Magin barami ai Banua Alai. Wadah pamalaman hibak lawan urang pandatang.
Utuh Karinyum guring di luar haja. Hudah patuh jua inya guring di luaran. Lalu baisukanan tulakan ai buhan nang handak manangkap Busu Talimbah baimbayan. Uma, parak manduwa ratus saku urangnya. Kabanyakan buhan pandikar pang. Tagal ada jua kaliyatannya tantara karajaan. Sagala macam sanjata dibawa. Ada nang baparang, ada nang bamandau, batumbak, basirapang, bapadang, batuhu (batungkat), bacabang (tarisula), bapacat (cambuk), baambang, balading, bagada, bapanah, basumpitan wan macam-macam gaman ai lagi, kada kawa disambat tunggal butingan.
Imbah tangah ari hanyar buhannya sampai ka Gunung Batu Tangga. Di papadangan nang inda ligar, buhannya baandah mahilangakan panat. Balum lawas baandah, tang ada nang mahamputi buhannya tu ha lawan gaman silip. Nang kada tapi siap, ada nang takana. Pas takana langsung kakalujul rabah ka tanah. Nyata ai gaman silip tu bakayas!
Lalu ai buhannya bapisah, baranggang sakira urang ngalih mahamputi lagi. Tagal tatap haja ada nang kana. Pandikar nang inda taharat lakas maluncat ka ampah gaman silip tu dihamputakan. Kada lawas kadangaran ai galabakan di padang sabat kaya uring bakalahi. Sakalinya ada nang kawa mangatahuani urang nang mahamputi buhannya tu. Lalu bakalahi.
Nang lainnya lakas manyasah jua handak manggani’i mangarubuti. Tagal ada nang manangati sakira jangan masuk ka padang sabat, sualnya musuh kaina nyaman banar manyarang sambil basambunyi. Marasa bujur, lakas ai buhannya babulik ka papadangan nang ligar tu, basasadia kaluku dihamput musuh lagi.
“Hahahaha.... Sakalinya banyak jualah nang handak maatar nyawa ka sia,” kadangaran urang tatawa nang bagampir kajigancang, jadi siwara tatawanya tu asa maulah andui kaya digandah lawan gada ha. Tagal nang datangan tu rata-rata urang nang baisian jua, jadi kawa haja manahani pangaruh siwara tatawa tu.
“Uiiii, Su Limbah... Amun ikam wani, kaluar pang ka sia. Hadapi buhan kami tatarangan jangan main kadap kaya ini!” Saikung pandikar bakuriak jua mambalas sarangan siwara Busu Talimbah.
“Hawlah...! Ikam Julak Atang lukulih? Nang bagalar Pandikar Kahawayan? Napa diulah di sia? Handak manangkap akukah atawa handak amas gulancang haja?” Busu Talimbah manyahuti, tagal urangnya tatap kada taliyat.
“Kaduduwanya ai. Nang nyata aku ni handak banar hudah maajar diikam ni. Ikam tahulah Pambakal Ubai matan Kampung Kasarangan nang ikam bunuh tu kamanakan diaku?”
“Bah, amun aku mambunuh mangalihi narai mun aku batakun hulu, ikam siapa? Bakaluargakah lawan si anu? Mun aku handak mambunuh kubunuh tu, habis ai kisah,” jar Busu Talimbah.
“Lakasi kaluar!” jar Julak Atang magin sarik. “Mun kada kaluar anak kampang tu! Uma ikam lahung, abah ikam baung, kai ikam....”
“Bungulllll!” Balum habis Julak Atang baucap, Busu Talimbah manyumpanang sing sarikan. “Ikam jangan mambawa-bawa kaluargaku. Mun handak mahina, hina aku haja!” Imbah siwara tu habis, tang ada nang malibas ha di hadapan buhannya tu. Pas dijanaki, tang badiri ha saikung lalakian baumur kikira ampat puluh tahun. Muhanya barasih, tagal matanya manciling-ciling marga sarik.
“Jadi ikam ni nang bangaran Talimbah lih?” jar Julak Atang batakun.
“Kada salah. Aku ni am nang bangaran Busu Talimbah nang hudah mambunuh kamanakan ikam tu.” Busu Talimbah baampik talu kali. Kada lawas kacungulan ha urang matan padang sabat. Macam-macam gaman dikuting buhannya tu. Jumblahnya saratus lima puluhan ikung.
“Ikam ni sakalinya baisi ilat nang landap jua, Julak Atang lih? Aku jadi handak tahu, kaya apa tih haratnya urang nang bagalar Pandikar Kahawayan tu?” Busu Talimbah manantang Julak Atang.
“Ayu ai amun ikam handak mancubai aku.” Imbah baucap tu, Julak Atang langsung ai manyarang Busu Talimbah.
“Sarang...!” Busu Talimbah manyuruh anak buahnya manyarang buhan pandikar. Sambil bakuciakan, buhannya tu manyasah ka ampah buhan pandikar nang hudah basadia tu. Bakajadian ai di papadangan tu urang bakalahi sing caruk. Asing-asingnya mancari musuh nang sapantar.
Kada lawas garincingan ai bunyi wasi baadu. Bahanu kaliyatan api kalatikan pas gaman tu batamu. Bah, bilang galut buhannya tu bakalahi. Hudahnya bunyi garincingan, balum lagi nang kukuriak wayah manyarang, magin galut ai papadangan di Gunung Batu Tangga tu.
Utuh Karinyum pas banar tahadapi wakilnya Busu Talimbah nang bangaran Busu Pamikah Batang. Uma, bilang libas-libas buhannya kaluncatan nang maulah awak buhannya kada babantuk lagi. Kaliyatan hambayangnya haja.
Bagagantian buhannya tu manyarang. Bahanu manyuntul, bahanu malapaw, kada lawas manyipak, lalu handak manguracak, imbah tu mahawar. Tagal asing-asing kawa malapasakan sarangan tu.
Busu Talimbah nang bakalahi lawan Julak Atang kaliyatan rami jua. Sakali bakalahi, langsung maungkai kajian nang harat-harat. Kadangaran kalipakan ai pas tangan buhannya tu baadu, bapukulan atawa batangkisan. Siwara kalipakan tu manyakiti banar ka talinga marga digampiri wan kajigancang.
Tapaksa nang parak bakalahi lawan buhannya tu bajauh sakira kawa jua bakalahi nang babanaran kada taganggu urang. Marga Busu Talimbah bakalahi langsung mamakai kajian nang babahaya, kada lawas kaliyatan ai hasilnya. Julak Atang inda tapadasak.
“Kaya ini hajakah kamampuan ikam?” jar Busu Talimbah mahahapak. Habang muha Julak Atang mandangar ucapan urang. Inya lalu maungkai kajiannya nang paampihan nang jarang diungkai amun kada tapaksa. Ngarannya inda mudil pang yatu Kajian Mahajan Bungkarasan. Inya lalu taarunuh kaya urang bahira bungkarasan tupang. Muhanya batambah habang. Nyata ai inya mangumpulakan samunyaan kajigancangnya.
Maliyat nang kaya itu, Busu Talimbah kada hakun alah. Inya lalu maungkai Kajian Alas Kasalukutan (hutan kamandahan) nang bahawa panas bangat. Kaduwanya bakuciak sing hangkuian, lalu mancapilan ka atas.
“Darrr...!” Bunyi nang liwar hangkuinya kadangaran ha pas duwa kajian tu tatamu. Kalalatu api malatikan, bahamburan. Julak Atang kada sawat bakuciak lagi. Awaknya hangit saikungan kaya harang kana kajian Busu Talimbah. Inya mati kaya papuyu diubar haja lagi.
Takajutan urang maliyat kajadian nitu. Tagal ada haja nang masih wani mamaraki Busu Talimbah handak manimpasnya. Nang ngaran urang hudah panas, Busu Talimbah kada aasaan lagi. Sakali tangannya bagarak, urang nitu langsung tapulanting jadi manusia baubar jua kaya aruah Julak Atang. Maginnya ai urang takutanan. Anak buah Busu Talimbah magin basumangat bakalahi. Kada lawas banyak ai nang takuciak taakai kana timpas musuh.
Sumangat buhan pandikar hudah takibar maliyat kaharatan Busu Talimbah. Duwa ikung pandikar nang marasa baisi kamampuan capat ai mahadang Busu Talimbah sakira jangan manyarang urang nang talamah. Tagal buhannya tu cuma kawa batahan sapuluh jurus, imbah tu u’umpatan jua jadi papuyu baubar...! Maliyat inda kadada lagi nang diharapakan, Utuh Karinyum manggasak Busu Pamikah Batang sampai kada katangkisan lagi inya. Tapaksa ai busu ni maluncat mundur.
Imbah tu Utuh Karinyum mamaraki Busu Talimbah handak malawan busu nitu. Busu Pamikah Batang handak manyasah Utuh Karinyum tagal dihadang urang nang umurnya sapantar lawan diinya. Tapaksa inya mahadapi urangitu.
“Ikam ni handak mancari matikah?” jar Busu Talimbah pas maliyat Utuh Karinyum mahadang inya. “Ikam handak jadi papuyu baubar juakah?”
Utuh Karinyum Takurihing haja. Inya kada banyak bunyi langsung mahantup Busu Talimbah. Busu nia langsung manyampuk Utuh Karinyum lawan Kajian Alas Kasalukutan-nya. Inya handak maulah Utuh Karinyum jadi papuyu baubar sahantaman haja.
“Cisssss...!” Busu Talimbah takajut banar pas sarangannya tu babunyi mancicis kaya panjar panas dimasukakan ka banyu. Asa kada yakin, Busu Talimbah maasa’i sarangannya. Utuh Karinyum baganti manyampuk. Tadangar pulang bunyi mancicis. Mangatahuani kajiannya kada mampan lawan Utuh Karinyum nang baisian kajian nang dingin kaya banyubaku (maksutnya is), Busu Talimbah maungkai kajian nang lain.
“Nih, rasaakan Kajian Angin Tutus-ku!” jar Bus Talimbah. Awaknya bapusing sing capatan. Cinik banar. Utuh Karinyum takajut. Kalipakan inya manangkis. Sasakali kawa jua sarangan Busu Talimbah kada sawat tatangkis. Tahumpating ai inya sing jauhakan kaya ditimbai haja lagi. Balum sawat babangun, Busu Talimbah hudah di hadapannya, lakas ai inya mancapil. Batu nang ganalnya kaya hadangan nang ada di balakang Utuh Karinyum tahambur pacahan pas takana pusingan Kajian Angin Tutus-nya Busu Talimbah.
Kacapilan ha Utuh Karinyum malapasakan sarangan Busu Talimbah nang tarus haja manyasahnya. Talu kali inya basumbalit di tanah, imbah hudah badiri, inya langsungai manyampuk Busu Talimbah. Inya bakuriak maungkai Pupuhan Manandar Pitu Gunung.
“Praatttt! Bukkk!” Kalalatu malatik ciraratan. Busu Talimbah malacung ka balakang. Inya tajalapak. Lalu muak darah. Utuh Karinyum tapalacung jua, tagal masih kawa inya basumbalit, jadi batisnya nang badahulu manjajak tanah. Inya marasa akan dadanya dibar-dibar sing lajuan. Lakas ai inya maatur hinak sakira anduinya jangan pagat.
Busu Talimbah jua gin lagi maatur hinak. Nyata inya hudah luka di dalam amun mangaluarakan darah tu. Kada lawas, kira-kira saminuman tih haja, inya hudah kawa maatur hinak. Matanya cagat mancari Utuh Karinyum nang masih basila maatur hinak.
“Bangsat ikam ni.... Kada kawa ikam handak maalahakan diaku.” Dikiranya Utuh Karinyum taluka dalam jua, jadi imbah ampih muak darah langsung inya handak manuntungakan kalahinya. Busu Talimbah batilambung manyarang Utuh Karinyum matan atas.
Samunyaan kajigancangnya dikaluarakannya manggampiri Kajian Gunung Luruh (runtuh). Biar jauhnya masih lima dapaan, Utuh Karinyum hudah marasaakan awaknya nang kaya ditindihi urang. Kada kawa talalu banyak bapikir, inya lakas ai maungkai Jurus Talapak Sangiang Maninggiakan Langit.
“Darrr...!” Kadangaran pulang bunyi maladum kaya bunyi patir. Tanah tahamburan ka sagala ampah. Awak Busu Talimbah taambung sing tinggian talimpua’i pucuk puhun, imbah tu lalu gugur malabuk ka tanah. Balibak ha tanah kana awaknya. Lawas dihadang kadada kaliyatan jarujutnya lagi. Ada nang bawani mamariksa, sakali diitihi, mati hudah Busu Talimbah tu. Awaknya ramak kaya ditindihi batu nang kaya rumah ganalnya.
“Busu Talimbah hudah mati....! Uiiiii, Busu Talimbah hudah maahirat. Awaknya ramak kaya pargadil!” Urang lalu kuciakan nang maulah anak buah Busu Talimbah takajut. Kada dihuluakan lagi, kacapilan buhannya tu bukah ka padang sabat mancari salamat. Maginnya ai buhan pandikar kuciakan kasukaan. Sapalih masih ada haja jua nang manyasah, tagal maliyat hutan nang sing labatan, kada wani jua buhannya masuk ka dalam. Pacang maulah mati ha, baik paraya, jar buhannya tu dam hati.
Busu Pamikah Batang nang mandangar katuanya hudah mati, takajut ai inya. Lakas inya maluncat ka ampah urang nang bakarumbung. Inya mahamputakan gaman silip nang maulah urang mancapilan malapasakan gaman silip nang pasti bakayas tu. Busu Pamikah Batang lalu manjamba Busu Talimbah nang tarasa inda lamah kaya urang kada batulang haja lagi. Katuanya tu dibawanya bukah. Kadada nang waninya manyasah Busu Pamikah Batang. Urang hudah tahuan, busu tu kamampuannya tapaut saikit haja lawan katuanya.
Urang nang malawan Busu Pamikah Batang tuti haja gin kada hakun manyasah. Inya mamaraki Utuh Karinyum nang awaknya sapanggal tapatak ka tanah marga gancangnya tanaga nang baadu lawan Busu Talimbah tuti.
“Ikam kada papa luku, Nak?” jarnya manakuni.
“Inggih. Ulun kada papa pang, Julak ai. Dada ulun narai asa sakit,” jar Utuh Karinyum. Inya lalu kaluar matan lubang nang mamatak awaknya sapanggal tu. Imbah tu inya basila maatur hinak pulang.
Ari hudah puhun kamarian. Buhan pandikar manguburakan urang nang mati-mati, tamasuk angguta Naga Kancana. Imbahitu, lakas ai buhannya bulikan ka Banua Alai pulang handak mambuang panat. Parak tangah malam hanyar sampai ka Banua Alai. Buhannya bagantian guringan. Sapalih nang masih kuat bajaga badahulu kaluku buhan Naga Kancana handak mambalas ka Banua Alai.
Sampai isuknya sakalinya kadada napa-napa. Di warung-warung makan rami ai urang bakisah sahibar Busu Talimbah nang mati ditangan urang anum nang bangaran Utuh Karinyum. Banyakai pandikar nang handak bapatuhan lawan Utuh Karinyum. Pamuda nitu ditaraktir makan sakahandak. Nah, imbah wayahitu, ngaran Utuh Karinyum mulai dikatahuani urang di jagat pandikar Hujung Tanah. Siapakah nang maulah galaran, tang inya digalari Naga Hirang haja, inya kada tahu jua. Bisa ai marga inya katuju babaju wan basalawar hirang tarus, makanya am inya digalari urang nang kaya itu. Utuh Karinyum manarima haja.
“Asal jangan digalari si Naga Latat haja aku,” jarnya wayah ditakuni kabaratan kada inya digalari lih urang jagat pandikar lawan galaran Naga Hirang tu?
**  Tuntung  **
 Nah, itu haja hulu kisah si Utuh Karinyum. Mudahan ai dikatujui haja lih nang mambaca di mana haja baada. Sagala saran wan karitik nang handak mambaiki kisah ni diharapakan pang matan pambaca. Sualnya kisahnya ni kawa haja disambung lagi kaina, tagal amun dianggap kada rami, habisai hinggan di sia haja. Saurang badu’a haja pang, mudahan ai ada nang tatarik jua maulah kisah dalam Bahasa Banjar sakira bahasa kita ni tatap dipakai urang kada sahibar di buku haja tapi jua dipakai amun bapandiran sahahari.
Amun ada ngaran urang atawa kajadian nang kikira sama lawan nang sabujurnya, muhun baribu maap wan ampun, nitu kabalujuran haja, kadada maksud panulis baastilah handak maulahnya atawa manyinggungnya. Banaran nah?
Banjarbaru, 05 Juli 2001.

 

Kamis, 04 Juli 2013

Utuh Karinyum Si Naga Hirang 06

Utuh Karinyum Si Naga Hirang (Bagian 6)

Anam
Matan Kampung Dadap, Utuh Karinyum bajalan ka ampah utara manuju kutaraja Nagara Dipa. Jar kisah urang rami banar mun di kutaraja tu. Urangnya banyak, rumahnya ganal lawan harat-harat. Banyak karasminnya. Sagala macam urang ada di situ, tamasuk urang Tiyungkuk nang harat-harat kuntaw nang hudah dikatahuani urang di nagri-nagri bawah angin wan atas angin.
Wayah nitu Karajaan Nagara Dipa hanyar diparintah lih Raja Suryanata nang manurut kisah katurunan Majapahit matan tanah Jawa. Parmisurinya bangaran Putri Junjung Buih, putri katurunan Karajaan Tanjungpura nang hudah dihancurakan tantara Majapahit wayah Gajah Mada handak malibarakan dairah Karajaan Majapahit sanusantaraan. Tuhuk Mangkubumi Lambung Mangkurat mancari’i Putri Junjung Buih naini handak diangkat jadi raja bibinian atau ratu mamarintah Nagara Dipa nang masih kada baisi raja tumatan didiri akan lih kuitannya Mangkubumi Lambung Mangkurat nang bangaran Ampu Jatmika.
Imbah mandapat patunjuk aruah abahnya, hanyar Mangkubumi Lambung Mangkurat kawa manamuakan Putri Junjung Buih. Sakalinya putri nitu hudah diasutakan kaluarganya ka alam karajaan urang halus sakira tantara Majapahit kada kawa mambunuhnya nang handak mamusnahakan katurunan Karajaan Tanjungpura sakira kadada lagi nang mambaruntak atawa mambalila lawan Majapahit.
Imbah Mangkubumi Lambung Mangkurat bajanji pacang maangkat Putri Junjung Buih jadi raja di Nagara Dipa, hanyar putri nitu hakun di bawa ka alam nyata. Imbah hudah mamarintah Nagara Dipa, asa kada nyaman jua Mangkubumi Lambung Mangkurat maliyat ratunya baluman baisi laki. Inya manakuni Putri Junjung Buih, napa hudah baisi calun laki sawayah di alam gaib tu.
Putri Junjung Buih mai’ih akan. Jarnya calun lakinya di alam gaib hudah dititisakan ka dunia liwat raja Majapahit di Tanah Jawa. Di Jawa calun lakinya tu dikiyaw Radin Putra. Mangkubumi Lambung Mangkurat tulak ai ka tanah Jawa manamuani raja Majapahit mainta anak raja tu nang bangaran Radin Putra sakira hakun dibawa ka tanah Tanjungnagara gasan diangkat jadi raja di Karajaan Nagara Dipa.
Raja Majapahit nang hudah mandapat kisikan matan diwata, bahuwa anaknya nang bangaran Radin Putra nang diulihnya matan balampah pacangan jadi raja diraja di tanah subarang nang bangaran Tanjungnagara. Maliyat Mangkubumi Lambung Mangkurat datang matan tanah nang dimaksut tu, inya kada kabaratan. Radin Putra dijulungnya.
Imbah datang di Nagara Dipa, dikawinakan ai Putri Junjung Buih lawan Radin Putra. Imbah jadi raja, Radin Putra tu bagalar Suryanata. Marasa hudah tuha, umur hudah parak saratus tahun, Mangkubumi Lambung Mangkurat maundurakan diri jadi mangkubumi. Inya basadia dikiyaw gasan diminta pandapat amun karajaan mimang mamarluakan banar.
Lian inya hudah manyiapakan pangganti dirinya. Ampat ikung pamuda sakti nang takanal banar di jagat pandikar Tanjungnagara nang digalari urang Ampat Tambunaw Gunung Madang hakun dilajarinya ilmu maatur nagri atawa ilmu pamarintahan.
Kaampatnya diangkat jadi patih Nagara Dipa. Dasar urang sakti wan pintar-pintarnya, sakalinya kaampatnya tu kawa jadi patih nang diandalakan. Rakyat manyambat buhannya nang baampat tu lawan Patih Ampat. Asa tanang ai Mangkubumi Lambung Mangkurat di palampahannya. Inya kada lagi umpat mamikirakan urusan karajaan. Nagara Dipa hudah kawa dilapasnya. Walasan tahun imbah tu, inya lalu mandiwata, hilang lawan awak kasarnya. Jar urang tu Mangkubumi Lambung Mangkurat hudah jadi urang halus! Sampai wayah damiya inya masih hidup haja!
Kaampat patih nang baasal matan jagat pandikar tu bangaran Patih Garuntung Manau, Patih Garuntung Waluh, Patih Panimba Sagara  lawan Patih Pambalah Batung. Amun patihnya harat-harat, kuat ai jua Nagara Dipa. Imbah Patih Gajah Mada wan Raja Hayam Wuruk mati, Nagara Dipa wani malapasakan diri, bapadah kada taikat lagi lawan Majapahit, jadi nagri nang bibas mardika.
Imbah marasa kuat banar, lalu ai Raja Suryanata mangirim tantara manyarang Karajaan Kutai, Pasir, Sambas, Sukadana, wan dairah lainnya nang ada di Tanjungnagara. Tantara Nagara Dipa nang hudah kuat matan jaman Mangkubumi Lambung Mangkurat, manampayakan kaharatannya. Karajaan-karajaan naitu kawa dialahakan.
Kada talalu lawas, jadi ai Nagara Dipa jadi karajaan nang ganal wan kuat-kuatnya. Karajaan lain di Tanjungnagara kaya Sarawak wan Sabah kada wani macam-macam. Kaya itu jua lawan Karajaan Tiyungkuk nang ditakutani urang di dairah nusantara wan nagri-nagri atas angin, kada wani maulah parigal lawan Nagara Dipa. Pukunya wayah diparintah Raja Suryanata wan Putri Junjung Buih, Nagara Dipa jadi karajaan nang dimalui karajaan lain.
Rakyat hidupnya nyaman. Makanan, papan wan pakayan mayu gasan rakyat. Kadada nang kakurangan. Tagal kaya apa gin makmurnya rakyat, sakalinya masih ada nang kada puas, ada nang mahiri’i. Kada katuju maliyat Raja Suryanata bahasil mamarintah Nagara Dipa.
Nang hiri tu kada urang jua, masih basapupu haja lawan Putri Junjung Buih. Urang ni masih marasa katurunan Karajaan Tanjungpura, jadi inya marasa baisi hak jua mamarintah jadi raja. Jadi kisahnya ni, inya ni handak manajak Karajaan Tanjungpura nang hudah lawas hancur tu.
Marga hudah puluhan tahun basungkup sakira kada disasah-sasah lih tantara Majapahit lagi, inya kada mamakai galar tutusnya lagi. Jadi sahari-harinya inya dikiyaw Busu Talimbah haja. Urangnya sakti jua. Di jagat pandikar inya mandiriakan Panunggalan Naga Kancana atawa Sarikat Naga Amas. Amun wayahini saku kawa haja disamaakan lawan partai pulitik nang katuju bacingkurah haja daripada mamparjuangakan nasip rakyat.
Inya mimang handak mamampaat akan anggutanya gasan mambaruntak wan Nagara Dipa kaina. Bahubung anggutanya masih saratusan ikung haja, jadi inya kada wani batatarangan hulu handak mambaruntak. Pas anggutanya parak manduwa ratus, iya am, mulai ai inya maulah daur Nagara Dipa. Tagal wayah maulah daur tu, buhannya manyarupa jadi bagal, jadi buhan Nagara Dipa kada manyangka bahuwa bagal nitu yatu buhan angguta Naga Kancana nang handak mambaruntak.
Rancak banar angguta Naga Kancana tu manyarang tantara Nagara Dipa nang sadikit atawa mambunuhi buhan pajabatnya. Takutanan ai urang jadinya. Bahanu jua mambagal urang-urang sugih gasan puku maulah sanjata atawa malatih anggutanya sakira harat batampur.
Tagal kada bungul-bungulnya Patih Ampat ah. Nagara Dipa baisian tantara nang husus digawiakan hagan maintai, manyuuk, mauntil lawan manyalidiki. Ngarannya tantara tilik. Mun wayahini disambat urang badan intilijin nang kaya CIA ampunnya Amirika atawa KGB ampunnya Rusia tu luku. Sinapati Udang, kapalanya tantara tilik Nagara Dipa bahasil manyalidiki bahuwa Panunggalan Naga Kancana nang maulah daur di Nagara Dipa.
Patih Ampat lalu ai mangirim pasukan husus Nagara Dipa nang hudah bapangalaman manyarang ka karajaan lain nang bangaran Tantara Naga Umbang. Markas Panunggalan Naga Kancana disarang. Tagal buhan Naga Kancana nang hudah tahu pacangan disarang, bukahan badahulu mambiarakan markasnya dibanam Tantara Naga Umbang.
Imbahitu, Busu Talimbah jadi hagaan urang karajaan. Angguta tantara tilik wan Tantara Naga Umbang disuruh mancari’i angguta Naga Kancana wan katuanya Busu Talimbah sakira ditangkap hidup atawa mati. Banyak jua pang angguta Naga Kancana nang tatangkap. Tagal amun kapalanya masih kawa kujuk-kujuk di luaran, tatap ai anggutanya nang lain kawa maharu-haru Nagara Dipa.
Maliyat nang kaya itu, Patih Ampat lalu maulah sayambara, siapa nang kawa manangkap hidup atawa mati Busu Talimbah pacang dibari’i amas gulancang sapati! Mandangar sayambara nang kaya itu, lalu ai buhan jagat pandikar umpat mahaga Busu Talimbah sakira kawa mandapatakan hadiah nang sing ganalan naitu.
Tagal Busu Talimbah kada sambarangan urang. Inya tamasuk urang nang baisian kajian. Banyak hudah pandikar nang tajungkang di tangannya wayah handak manangkapnya. Tagal kaya itupang, amun mata urang hudah liput lawan harta, bahaya nang kaya apa haja kada diasi lagi, bujur nyawa taruhannya tatap dituntinya. Jadi biar tahabar hudah banyak nang mati di tangan Busu Talimbah, tatap haja urang mahaga inya. Kaya itu pang sipat manusia nang kada baik.
***
Bersambung ke Bagian 07 

 

Minggu, 05 Mei 2013

Utuh Karinyum Si Naga Hirang 05


Utuh Karinyum Si Naga Hirang (Bagian 5)

Lima
Sakalinya Utuh Karinyum asa karasaan banar bagana di Kampung Dadap. Kada ingat lagi inya handak balalah di jagat pandikar Hujung Tanah maamalakan ilmu nang dipakulih matan pagurunya. Kada karasaan pitung ari hudah inya bagana di rumah Pambakal Acut. Lawan Diyang Ruyan inya kaliyatan hudah rapat banar, hudah saling bakakatujuan. Hudah saling jatuh cinta, jar urang wayahini.
Pambakal Acut basukur banar napa nang diharapakannya takabul maliyat anak bibiniannya hudah taulih sasangkutan hati balahan jiwa. Malam nang kawalu Utuh Karinyum bagana di rumahnya, baastilah inya mangiyaw Utuh Karinyum saurangan.
“Ada nang handak kupandirakan, Tuh ai,” jarnya pas kaluarganya hudah pina guringan.
“Napa?”
“Kaya ini, Tuh ai. Mudahan haja aku kada salah liyat wan kada salah sangka. Aku handak batakun lawan diikam. Ni kita anggap haja pandiran urang tuha lah? Lain pandir kakanakan lagi?”
“Inggih, Pakacil ai!”
“Ikam babanaran katujulah lawan anak diaku si Diyang Ruyan tu?”
“Nyata ai, Pakacil ai!” jar Utuh Karinyum lakas. “Siapa nang kada katuju lawan anak pian nang sing bungasan tu?”
“Kada inya kaya itupang. Maksud diaku ni, ada kada ikam ni bamaksud handak babini? Handak maambil anakku tu bini?”
Mandangar tatakunan nang kaya itu, bagiras kapala ai Utuh Karinyum. Banaran pang rambutnya barasih haja kada bakayakih, tagal asa jadi gatal kapalanya pas ditakuni kaya itu. Asa bingung jua inya. Sualnya inya marasa diri masih anum. Papadah pagurunya sakira maamalakan ilmu nang dipakulih balum digawi manuntung. Balum sawat sabulan inya turun gunung, handak kawin hudahlah? Ditatawa akan pagurunya narai kaina. Artinya sabuting apilan kada kawa diliwatinya hudah. Inya taguda bibinian. Banaran haja pang tagudanya lain taguda nang kada baik. Wajar haja urang tu handak kawin luku? Tatarik lawan bibinian?
“Ni, ulun muhun ampun lawan maap haja pang, Pakacil lah?”
“I’ih ah. Kaya apa maksut ikam sabujurnya?”
“Tarang tarus haja. Ulun ni katuju banar lawan Diyang Ruyan anak pian tu. Jadinya am ulun asa karasaan banar bagana di rumah pian ni. Saban hari asa handak baparakan haja lawan diinya.
Mandangar tatakunan pian tuti, hanyar pikiran ulun tabuka, sabujurnya ulun ni masih banyak gawian nang balum ulun gawi. Papadah paguru ulun balum ulun gawi manuntung sakira maamalakan ilmu nang ulun pakulih matan sidin di dunia naini, nang tapanting di jagat pandikar.
Tampuli ulun masih anum, balum baisi tanggungan, ulun handak maamalakan dahulu ilmu ulun. Ulun handak balalah hulu maliliyat dunia nang luas ni. Barang ai di dairah Hujung Tanah ni haja, kada usah bakuliling sa-Tanjungnagara-an. (Tanjungnagara yatu sambatan urang lawan Kalimantan lagi bahari).”
“Bujur jua pang maksut ikam naitu. Aku mangarti haja. Mun maksut ikam kaya itu, ni amun kada dianggap ikam mamaksa, aku handak pang manyurung pandapat....”
“Napa tu, Pakacil?”
“Amun ikam handak jua balalah hulu di dairah Hujung Tanah ni, nah sakira aku, kaluargaku di sia, tamasuk Diyang Ruyan ada kaingkutan nang pasti, sakira hubungan ikam lawan anakku jangan rambang, hakunlah ikam amun balarangan haja hulu lawan anakku?”
“Balarangan? Maksud pian baatar patalian hulu?”
“I’ih. Nitu amun ikam mau. Kami gin kada handak mangalihakan ikam. Kami hudah tahu ikam kada baisi kuitan lagi, kadada baisian kula. Jadi asal paguru ikam haja mawakili datang ka sia, itu gin hudah kami anggap ikam hudah balarangan, hudah baikatan lawan anakku.
Maksutku kaya ini kada papa pang. Sakira kami kawa jua manyahuti mun urang kampung atawa urang lain batakun, kanapa kami kada hakun manarima urang badatang? Jadi kami kawa manjawap luku, bahuwa Diyang Ruyan hudah dilarangakan lawan diikam nang lagi balalah di jagat pandikar handak maamalakan ilmu.”
Tadiam Utuh Karinyum mandangar ucapan Pambakal Acut nang kaya itu. Amun dipikir-pikir banaran jua pang maksut sidin tu. Sakira hubungan inya lawan Diyang Ruyan kada maulah rambang lagi, kada manggantung.
“Diyang Ruyan pang kaya apa? Inya hakun hajalah lawan ulun?”
Pambakal Acut tatawa. “Mun inya kada katuju lawan ikam, hakunlah inya baparak lawan ikam?”
“Luku ai inya tapaksa haja mangawani ulun marga dipaksa pian.”
“Kada. Amun sual itu aku yakin haja anakku tu gin katuju lawan ikam. Biar kaya apa gin, anak tu musti maasi lawan kuitannya, iya luku?”
“Mun kaya itu, ulun handak bapandirai hulu lawan Diyang Ruyan lah isuk? Ulun handak mamastiakan, katuju kada inya lawan diulun? Mun inya katuju, isuk tu jua ulun bulik ka gunung handak mambawai paguru ulun ka sia badatang. Mun inya kada katuju, artinya kami kada bajudu, Pakacil ai.”
“Ayuha,” jar Pambakal Acut asa lapang hinak mandangar Utuh Karinyum baucap nang kaya itu.
Kada panjang kisah, wayah dipandiri, Diyang Ruyan kada kabaratan dilarangakan lawan Utuh Karinyum, ari nitu jua Utuh Karinyum bulik ka Gunung Kuntawan handak bapadah lawan pagurunya. Guru Utuh Karinyum tauling wan takurihing mandangar kisah muridnya tu. Baluman sabulan turun gunung hudah babulik pulang. Babuliknya gin kada marga dialahakan urang atawa mainta tambahan ilmu, tagal handak inta kawinakan! Nang ngaran guru lawan pangganti kuitan, Busu Balambang hakun ai dibawai muridnya handak badatang ka rumah Pambakal Acut.
Gasan tanda balarangan tu, Utuh Karinyum manjulung ka Diyang Ruyan galang amas batatah burung anggang ampun aruah bini pagurunya nang dibariakan pagurunya lawan inya gasan a’atarannya. Diyang Ruyan jua manjulungi Utuh Karinyum cucuk galung amas.
“Sakira pian taingat jua lawan diulun amun di banua urang bahuwa di Kampung Dadap hudah ada nang mahadang,” jar Diyang Ruyan. “Mudahan ai pian kada suwah bapaling ka bibinian lain.”
“Lawan cucuk galung tu kawa dijadiakan gaman silip (sanjata rahasia) Utuh ai,” jar Utuh Iban, kaka panuhanya Diyang Ruyan umpat bapandir. Utuh Karinyum baunggut.
Imbah bamalam samalaman di rumah Pambakal Acut, Busu Balambang bulik pulang ka gunung. Ari itu jua, Utuh Karinyum bapadah jua lawan Diyang Ruyan lawan kaluarganya handak balalah (bapatualang) di jagat pandikar. Inya handak manuju ka kutaraja Nagara Dipa.
“Ganang ulun, ka lah?” jar Diyang Ruyan inda marista manulakakan Utuh Karinyum.
“Ikam jangan mahayakan lawan diaku, Ding ai,” jar Utuh Karinyum. “Jangan mamikirakan aku tarus. Kaina ikam garing. Kaluarga ikam jua nang ngalihnya. Paling lawas satahun, kaina aku babulik haja ka sia. Du’a akan haja sakira aku kada tatamu aral salawas aku balalah tu lah?”
“Inggih, ka ai. Nyata ai ulun badu’a tarus gasan kasalamatan pian.”
***
Bersambung ke Bagian 06

Antara Aku, Ibuku dan Calon Isteriku


ANTARA AKU, IBUKU DAN CALON ISTERIKU


Oleh : Abdari Muzara


”KAPAN kau menikah, Di?” Begitulah pertanyaan yang selalu ditujukan kepadaku, baik oleh keluarga, teman sekantor maupun tetangga apabila aku terlibat perbincangan yang akhirnya menjurus ke masalah rumah tangga atau perkawinan. Ujung-ujungnya pertanyaan seperti itu yang tercetus dari mulut mereka.
“May…. May be….!” Sahutku menirukan gaya iklan sebuah rokok. Hanya itu yang dapat kulakukan. Dan, dengan penuh kejengkelan. Sungguh!
Kadang-kadang pertanyaan seperti itu membuatku garigitan, gemas. Usil amat, kataku dalam hati. Memangnya tidak ada pertanyaan lain? Apakah kalau aku tidak menikah, mereka rugi? Pertanyaan basa-basi atau keisengan saja? Tidak ada bahan pembicaraan lain? Huh…! Nanti bila aku sudah menikah, memangnya mereka berhenti bertanya? Kurasa tidak! Kalau terlambat punya anak, aku yakin dari mulut mereka pasti akan terlontar pertanyaan: kenapa belum punya anak juga? Siapa yang buntat, mandul? Kamu….? Atau isterimu?
Dan apabila punya anak, apakah pertanyaan mereka akan berhenti? Kurasa tidak! Sebab pertanyaan berikutnya — pasti — adalah: kapan nambah anak lagi? Kalau lambat-lambat, nanti ketuaan. Sudah pensiun anak masih kecil, akan bikin pusing! Atau…: Kasihan isterimu, kalau mengandung terlalu tua, berbahaya! Resiko tinggi kata orang kesehatan. Bah…, Mauk….!
Kalau anak kedua atau ketiga mancungul, nongol, apakah sudah cukup? Yakin…, aku yakin, pasti tidak. Pertanyaan berikutnya adalah: bla, bla, bla…. Begitulah…, begitulah…! Dan seterusnya. Mauk….! Masih mending kalau pertanyaannya: kapan nambah isteri lagi? Jangan-jangan nanti jawabanku penuh ada emosi: nanti, setelah kamu mati…! Hapuk liur!
Aku merupakan anak bungsu dari lima bersaudara. Profesiku adalah dokter. Pagi bekerja di puskesmas, sorenya aku praktik. Aku tinggal bersama ibuku dan seorang pembantu. Ayahku sudah lama meninggal dunia. Keempat kakakku sudah menikah dan tinggal terpencar di berbagai kota di Kalimantan Selatan bersama keluarga masing-masing.
Usiaku sekarang 30 tahun, suatu usia yang lebih dari cukup untuk menikah dan membentuk sebuah rumah tangga. Dari segi fisik, aku tidak mempunyai masalah. Maksudku, wajahku cukup tampan dan postur tubuhku sedang. Tidak pendek dan tidak terlalu tinggi. Dari segi sosial, pergaulan, aku tidak memiliki masalah bergaul dengan wanita. Buktinya aku sudah enam kali pacaran, dan yang memutuskan hubungan adalah aku, bukan mereka! Lho…? Apakah aku merasa tidak cocok dengan mereka…? Sebenarnya tidak juga!
Masalahnya…, nah ini…! Aku terlalu sayang dan cinta pada ibuku. Wanita yang telah melahirkanku, yang sangat gigih mencarikan biaya kuliahku hingga aku berhasil menjadi seorang dokter. Kini sudah dua tahun ibuku tidak dapat ke mana-mana. Hanya berada di rumah. Aktivitas yang dapat dilakukannya hanyalah duduk atau berbaring di tempat tidur. Mau berjalan harus dipapah. Ibuku terkena stroke. Walaupun aku dokter, bukan berarti aku dapat membuat ibu sembuh atau minimal tidak selalu dibantu ketika berjalan. Aku hanyalah dokter umum, bukan spesialis. Yang mampu kulakukan hanyalah membawa ibu secara rutin berobat ke seorang dokter ahli saraf di Banjarmasin. Untuk menjaga ibu selama aku bekerja atau tidak ada di rumah, maka tugas itu kulimpahkan pada Acil Imah, pembantu rumah kami. Dia kuajari bagaimana memencet telepon rumah kalau sewaktu-waktu perlu menghubungi aku atau keluarga yang lain apabila penyakit ibu bermasalah.
* * *
MUNGKIN akulah satu-satunya dokter puskesmas yang masih membujang di kabupaten tempatku bekerja. Dalam setiap rapat di Dinas Kesehatan kabupaten, aku sering diolok-olok teman sejawat atau kepala puskesmas yang lain. Bahkan kepala dinas atau para kasubdin (kepala sub dinas) dan kasi (kepala seksi) ikut-ikutan mengolok-olok. Aku hanya dapat tersenyum masam. Dalam hati, dongkol bukan main. Dongkol…! Hihhh…!
“Pak Rudi, memangnya bidan desa di tempat kerjamu sudah berkeluarga semua? Sampai-sampai Anda tidak mendapatkannya seorang pun,” kata Dokter Agung di tengah mendengarkan rapat. Suaranya cukup keras, namun berhubung sound system di dalam ruang rapat juga cukup keras, maka suara Dokter Agung menjadi tidak terdengar oleh yang lain. Atau mungkin yang lain pun tengah asyik berbincang-bincang dengan orang di sampingnya.
“Nggak level,” sahutku sekenanya. Aku sedang menerima telepon dari Abdi, teman karibku sejak SMP. Setelah lulus SMA, dia meneruskan kuliah ke teknik sipil, sedangkan aku ke kedokteran. Sama-sama di Unlam. Abdi mengajakku makan di Bincau, tempat rekreasi pemeliharaan ikan di kolam.
“Aku sedang rapat.” Hampir aku berteriak di sela-sela berisik suara orang yang bercakap-cakap. “Bagaimana kalau jam setengah dua?” kataku sambil melihat ke jam tangan. Sudah jam dua belas siang kurang seperempat.
“Baik. Kutunggu di Warnet Lancing, Sungai Paring,” sahut Abdi.
HP kututup. Perhatianku kupusatkan pada kepala dinas kesehatan yang tengah memberikan arahan.
“Kalau nggak level, teman wanita waktu Anda kuliah, kan banyak?” Dokter Agung kembali mencerocos. Aku jadi dongkol.
“Ada dua orang yang pernah jadi pacarku ketika di kampus. Keduanya kuputus, habis tidak ada yang cocok,” sahutku tanpa mengalihkan pandangan ke depan. Perhatianku sedang tercurah pada arahan kepala dinas yang menjelaskan tentang juknis Program JPK-MM (Jaring Pengaman Kesehatan Masyarakat Miskin) yang merupakan “metamorfosis” dari JPS-BK (Jaring Pengaman Sosial Bidang Kesehatan). Gara-gara program inilah aku hampir ditusuk oleh seorang lelaki yang isterinya dioperasi di rumah sakit. Persoalannya sepele: salah paham! Dia minta rujukan dari puskesmas sebagai pasien yang tidak mampu. Maksudnya supaya biaya berobat di rumah sakit diberi keringanan atau bahkan gratis. Aku yang terbiasa dengan sikap idealis, menolak memberikan rujukan karena nama lelaki itu tidak terdaftar sebagai keluarga miskin di wilayah puskesmas tempat aku bekerja.
Lelaki yang sudah lelah karena harus menunggu sang isteri dan kujuk-kujuk, mondar-mandir, ke sana kemari untuk mengurus surat keterangan miskin, kontan naik darah. Dia ternyata membawa pisau, dan langsung dicabut hendak ditusukkan kepadaku. Untung masih dapat ditangkap kawannya. Dia disabar, ditenangkan, kawannya itu dan staf puskesmas yang lain. Lelaki itu segera diberi penjelasan bahwa soal “kemiskinannya” yang tidak terdaftar di puskesmas bukan sepenuhnya kesalahan kami, tapi juga pambakal-nya (kepala desa). Masalahnya: kenapa pada waktu pendataan di desanya dia tidak terdata sebagai keluarga miskin?
Apa jawabnya?
“Waktu pendataan, terus terang ulun (saya, diucapkan oleh yang muda kepada yang lebih tua [bahasa hormat]) memang tidak termasuk miskin. Tapi kalau masalah berobat, apalagi sampai upnama, dirawat-inap, dan operasi di rumah sakit, Bapak tahu sendiri, orang yang sebenarnya tidak miskin pun akan menjadi miskin. Biaya berobat di rumah sakit sekarang ini sungguh mahal. Mencekik leher!
Kadang-kadang kami pikir, pasien dijadikan sapi perahan. Dijadikan korban dari persaingan dokter bersama perusahaan obat. Belum habis obat yang satu dimakan, datang dokter lain dan dengan seenaknya menyuruh kami mengganti obat yang sesuai dengan resepnya. Katanya tidak cocok. Apa tidak gila? Bahkan sebelum isteri ulun dioperasi, biaya operasi pun ternyata dapat dirundingkan. Jadi biaya yang sebenarnya itu berapa? Kami tidak pernah diberitahu secara gamblang!”
Apa yang diucapkan lelaki itu tidak dapat kubantah. Sebab itu kenyataan! Biaya berobat di rumah sakit sekarang ini sungguh mahal. Rumah sakit sepertinya hanya diperuntukkan bagi orang-orang berduit. Dan bagi orang-orang miskin dan terpinggirkan harus puas berobat di puskesmas. Cukup dengan membayar retribusi 2.500 rupiah, maka seribu satu macam penyakit dapat diobati di puskesmas! Rumah sakit untuk penyakit yang ke seribu dua ke atas! Gila!
Setelah menelepon dinas kesehatan, ternyata masih ada jatah Kartu JPK-MM bagi keluarga miskin. Maka “kuota” Kartu JPK-MM untuk puskesmasku ditambah. Bendahara JPK-MM segera membuatkan “kartu miskin” tersebut dan aku pun tanpa banyak cingcong membuatkan surat rujukan untuk isterinya.
* * *
BEGITU rapat usai, aku langsung memacu motorku ke Sungai Paring menemui Abdi. Ketika aku datang, temanku itu masih asyik berinternet-ria. Padahal dia memiliki laptop yang sering digunakan berselancar di dunia maya itu. Mungkin hanya untuk menghabiskan waktu menunggu, dia memilih main internet.
Dengan motor masing-masing kami menuju Bincau. Sambil menanti pesanan kami diantar, aku dan Abdi asyik bapandiran, berbincang-bincang. Abdi memandang ke sekeliling. Dua orang gadis cantik lewat di depan kami. Abdi memandang kedua wanita itu dengan tatapan seorang liur baungan, mata keranjang. Aku terkekeh.
“Ingat yang di rumah, Di,” kataku. Temanku ini sudah punya dua anak.
Abdi tertawa. “Kalau sudah di luar…, yang di rumah aku lupa, Rud,” sahut Abdi tertawa. Jujur. “Aku ke sini justeru ingin refreshing. Ibarat makanan, walaupun di rumah lauknya ayam terus, akhirnya bosan juga, kan? Sesekali aku ingin nila panggang!”
Hampir menunggu setengah jam, barulah pesanan kami datang.
“Lama amat, Bang? Apa nunggu ikannya besar?” gurau Abdi.
“Tidak,” sahut si pengantar tersenyum. Kalem. “Cuma padinya baru dipanen. Lalu diantar ke pabrik untuk digiling, setelah itu dibawa ke sini dan baru dimasak. Ini masih mending, Pak. Biasanya lebih lama lagi. Soalnya padinya kami tanam dulu apabila ada yang pesan nasi di sini. Begitu juga sayurnya, akan kami tanam dulu.”
Aku dan Abdi tergelak. Setelah si pengantar pergi, perbincangan kami yang sempat terputus tadi kulanjutkan. “Nila atau nila…? Jangan samakan lauk dengan isteri,” peringatku pada Abdi.
“Aku ingin mengajarmu bagaimana menggaet wanita.”
“Siwalan,” kataku. “Memangnya aku tidak pernah pacaran…?” protesku pada Abdi. “Kau tahu sendiri, enam kali aku pacaran, keenamnya aku yang memutuskan. Artinya bukannya aku tidak bisa cari pacar atau jodoh, Di.”
“Jadi…, sebenarnya apa masalahmu?”
Aku mengerutkan kening. Kuhembuskan napas kuat-kuat.
“Aku tidak ingin menelantarkan ibuku. Kalau aku berumah tangga, apakah isteriku mau melihat perhatianku lebih terfokus pada ibuku. Kalau sampai bertengkar, pasti hati ibuku akan sakit, terluka” sahutku. “Padahal kau tahu sendiri, kewajiban seorang anak lelaki lebih utama kepada ibunya daripada kepada isteri atau keluarganya sendiri.”
Abdi tertawa. Dia geleng-geleng kepala, lantas terdiam sebentar sebelum melanjutkan ucapannya, “Hanya itu yang ada di pikiranmu?”
“Tentu!”
“Apakah keenam wanita yang pernah jadi pacarmu itu, hatinya demikian buruk sehingga kamu memilih putus hubungan dengan mereka? Pernahkah kau perhatikan mereka betul-betul, apakah ada mimik atau gelagat mereka yang tidak menyukai keadaan ibumu itu?”
Aku menggeleng. “Terus terang…, aku memang hanya berprasangka. Aku yang merasa tidak enak hati. Daripada ada masalah dalam rumah tanggaku kelak, lebih baik aku yang mengambil keputusan. Lagi pula aku tidak ingin ‘menggantung’ mereka dengan asyik berpacaran tanpa menentukan kapan akan menikah.”
“Itu artinya kau berburuk sangka. Terlalu curiga! Paranoid!” kata Abdi dengan kening berkerut.
“Keadaan ibuku membuatku menjadi sensitif, Di,” kataku. “Akulah anak terakhir yang lepas dari beban orangtua, sementara kakak-kakakku sudah lama mandiri, walaupun tidak mampu membantu keuangan kami. Minimal mereka mampu mandiri dalam menghidupi rumah tangga mereka, tidak bikin pusing orangtua lagi. Selain itu, akulah yang belum berkeluarga dan dekat dengan ibu. Mau tidak mau, akulah yang harus mangurubuti (menemani; hidup dalam satu rumah/atap) ibuku. Bahkan sampai aku berkeluarga, pasti tidak akan dapat meninggalkan ibu. Apalagi dengan keadaannya sekarang.”
“Sebenarnya — pada hakikatnya — menurutku, pikiranmu yang begitu justeru adalah pikiran yang picik. Bahkan dapat dikatakan pikiran anak durhaka, bukan pikiran anak berbakti!”
Aku terkejut mendengar kata-kata Abdi itu. “Apa maksudmu?”
“Artinya selama ibumu masih hidup, dalam hatimu kamu tidak ingin kawin, begitu, kan?”
Tanpa terasa aku mengangguk. Walaupun anggukan ragu-ragu. Di hatiku memang ada kebimbangan.
“Menurutmu, itukah gambaran seorang anak yang berbakti?”
Aku merasa tidak mengerti ke mana arah pertanyaan Abdi. Kucoba berpikir untuk memahami kata-kata Abdi itu. Tapi emosiku yang sudah terpicu oleh kata-kata keras Abdi tadi membuat aku tetap tidak mengerti.
“Sebenarnya, tanpa kau sadari, tanpa kau bayangkan…, kamu sebenarnya mendoakan ibumu cepat mati!”
“Hah…!” Aku terkejut sekaligus marah. Sungguh kata-kata Abdi di luar dugaanku. “Kau…, kau jangan macam-macam, Abdi.” Emosiku semakin memuncak. Sungguh, selama puluhan tahun berteman, baru kali ini aku emosi pada Abdi.
“Tadi kau katakan, selama ibumu masih hidup, kamu merasa ragu-ragu untuk kawin. Dan artinya apabila ibumu meninggal, bukankah kau dapat kawin tanpa merasa membebani ibumu? Nah, coba pikirkan, pada hakikatnya kan sama saja kamu berdoa supaya ibumu cepat-cepat mati agar kamu dapat kawin, menikah?”
“Tidak…! Tidak ada maksudku begitu. Tidak ada pikiran sekotor itu di kepalaku. Di hatiku!” Suaraku keras, membuat orang-orang yang ada di sekitar kami memandangku.
* * *
KATA-KATA Abdi selalu terngiang-ngiang di telingaku dalam beberapa hari ini. Kata-katanya memang sangat pedas! Kalau tidak ingat pertemanan kami yang sudah terjalin bertahun-tahun, mungkin di Bincau itulah pertemanan itu akan berakhir. Hampir tanganku yang sudah terkepal hendak kulayangkan ke wajah Abdi. Suara azan ashar yang lapat-lapat berkumandang — alhamdulillah — mampu meredam kemarahanku. Setelah itu suasana memang terasa tidak mengenakkan bagiku. Setelah makan, kami lebih banyak diam sambil mengedarkan pandangan ke sekeliling. Beberapa menit kemudian kami memutuskan untuk pulang.
Akhirnya aku sadar atau memang harus menyadari, aku harus menikah selagi ibuku masih hidup. Memang tidak ada wanita yang sempurna di dunia ini. Aku bukan Nabi Syits (putra nabi Adam AS yang rela tidak beristeri di dunia demi sebuah pertemuan abadi kelak di akhirat dengan sang bidadari calon isterinya).
Apa yang dikatakan Abdi, benar-benar membuka pikiranku. Kalau ibuku meninggal, baru aku menikah, sebenarnya atau pada hakikatnya sama saja aku mendoakan ibu agar cepat-cepat mati agar aku dapat menikah, Naudzubillahi min dzalik….!
* * * *
Banjarbaru, 27 Mei 2008.

Kamis, 25 April 2013

Utuh Karinyum 04


Utuh Karinyum Si Naga Hirang Bagian 04
Ampat
Sampai tarang tanah isuk arinya, kadada kajadian napa-napa. Buhan anak buah Utuh Bular kadada nang waninya mambuliki handak malapasakan katua wan kakawanannya. Imbah ari parak siang, buhan Kampung Dadap manyiapakan duwa buting garubak sapi gasan maangkut buhan bagal tu ka Amandit. Su Anjang disuruh manjaga tahanan tu salawas di jalan sampai ka Amandit kaina.
Kampung tatangga nang hanyar mandangar kajadian di Kampung Dadap, langsung ai jua mangirimakan jagaw-jagawnya umpat mairingi tahanan ka Amandit. Kada sawat manggani’i bakalahi, umpat manggani’i manjaga tahanan barang, jar buhan kampung tatangga tu lawan pambakal Acut.
Imbah buhan Su Anjang dilapasakan tulak, Utuh Karinyum asa handak tulak haja jua manarusakan balalah di jagat pandikar mancari pangalaman. Inya handak umpat balalu (pamit) lawan Pambakal Acut. “Ai, kaina hulu,” jar Pambakal Acut. “Ikam balum sawat bapapatuhan lawan kaluargaku. Bamalam di rumahku haja gin ikam baluman sawat. Malam tuti ikam umpat bajagaan luku? Ayu ka rumahku hulu!”
Umpat ai Utuh Karinyum masuk ka rumah Pambakal Acut. “Mana kakanakan, umanya?” jar Pambakal Acut lawan bibinian tuha nang ada di palidangan.
“Ada ai di dapur,” jar bibinian tu.
“Kiyawakan samunyaan! Suruh ka palidangan!” Bibinian tu masuk ka dalam rumah. “Nitu tuti biniku. Ikam mangiyaw aku kada usah pambakal gin. Kiyaw haja aku Pakacil Acut. Lawan biniku, ikam kiyaw haja Makacil Layan.” Utuh Karinyum baunggut.
Kada lawas masukan ai ka palidangan Makacil Layan diiringi tiga ikung urang anum. Duwa ikung bibinian, saikung lalakian.
“Nah, ni katalunya anakku, Tuh ai,” jar Pambakal Acut lawan Utuh Karinyum. “Aku baisian anak ampat ikung. Nang panuhanya, Utuh Iban tuti umpat Su Anjang maatar tahanan ka Amandit. Nang kaduwa si Diyang Ruyan, umurnya tahun ni ganap hudah ampat walas tahun. Nang katalu si Utuh Ata, umurnya Duwa walas tahun, nah nang pahalusnya bangaran Diyang Itai, umurnya hanyar sanga tahun. Mun ikam pang tahun nia barapa umur?”
“Ulun tahun nia kikira pitung walas tahun hudah, Pakacil ai,” jar Utuh Karinyum. Disuruh manyambat Pambakal Acut pakacil, hakun haja inya. Dipatuhakan lawan buhan anaknya, apalagi lawan Diyang Ruyan, maulah dada Utuh Karinyum lidup-lidup.
Napang, Diyang Ruyan tu bungas banar urangnya. Awaknya putih nang kaya urang kada suah kaluar rumah haja. Rambutnya hirang panjang kaya mayang maurai. Kaningnya hirang mangumpang parang ha. Dagunya, jar urang tu kaya wanyi basinggantung. Hidungnya gin inda mamancungan. Matanya tarang kaya karantika di wayah malam. Bibirnya tipis mahabang sinang, pas inya takurihing kaliyatan ai giginya nang halus-halus rata putih nang kaya bigi buah jagung balirit. Kaya itu jua adingnya nang bangaran Diyang Itai, banaran pang masih halus, tagal hudah kaliyatan amun ganal pasti bungas jua kaya nang kaka.
“Ayuha buhan ikam bapapandiran hulu,” jar Pambakal Acut. “Aku handak ka balakang hulu lawan umanya.”
Imbah ditinggalakan Pambakal Acut lawan bininya, tahinipan ai buhannya tu. Masih supan-supan luku. Tagal kada lawas Diyang Itai hudah bapandir. “Jar kisah kaka ulun, Utuh Iban, pian harat jar bakalahi, ka Utuh Karinyum lih?”
“Kada jua pang. Kabalujuran haja aku dilajari paguruku main kuntaw sakira kawa manjaga diri lawan manulungi urang amun diparluakan,” sahut Utuh Karinyum kada mau bapadah harat.
“Han lah...! Hundang bapadah ratik tu ngarannya,” jar Diyang Itai takurihing. Diyang Ruyan umpat takurihing. Uma, asa kada baduduk di lantai haja lagi Utuh Karinyum maliyat kurihingan nang kaya itu.
“Ka Utuh, lajari pang ulun main kuntaw?” jar Utuh Ata umpat bapandir.
“Jangan hakun ka Utuh ai,” jar Diyang Ruyan umpat jua kaiyaannya bapandir. “Kaina inya bakalahi haja gawiannya. Balum bisa kuntaw gin inya hudah katuju banar bakalahi lawan urang. Ulun hudah lapah managurnya tagal kada mau diasinya, tamasuk lawan kaka Utuh Iban.”
“Han ikam ni kaya itulih?” jar Utuh Ata inda maniwas lawan kakanya. “Aku tu bakalahi kada bakalahi bahapal haja luku? Aku bakalahi mun ada lalakian nang katuju maajaki ikam lawan Diyang Itai, iya luku?”
“Banaran pang ikam tu bakalahi malawanakan aku wan Diyang Itai wayah diganggui urang. Tagal amun sadikit-sadikit manampar, kada baik jua luku. Kaina ikam kaya Su Anjang tu. Ditakutani urang....”
“Amun ditangati kada maasi, kaya apa lagi? Dilapaw haja luku? Iya kada ka Utuh?” jar Utuh Ata inda inta lawanakan inya bacingkurah (basual jawap) lawan kakanya.
“Bah, iya am kakanakan ni,” jar Utuh Karinyum dalam hati. Nang kaya apa sakira inya kawa manjawap nang kada mampakalah Utuh Ata atawa gin Diyang Ruyan. Jar paribasa urang tu, ular kada kalaparan, lalak kada mati. Tagal inya sadar bangat, handak manangati urang jangan bakalahi, katiya inya ni cagar hidup di jagat pandikar nang bilang bakalahi haja kain gawiannya. Amun kasarnya tu sama haja manangati urang jangan mancuntan, tagal saurang mambagal urang gawiannya. Luput banar luku?
Untung banar matan dalam Utuh Ata dikiyaw abahnya. “Ata, ka dalam pang satumat!” Inda ngalih ha Utuh Ata badiri, tagal nang mangiyaw kuitan, inya kada wani baindah. Katulahan kaina inya. Tapaksa ai inya masuk ka dalam.
Hanyar Utuh Ata masuk, bakiyaw pulang Makacil Layan lawan Diyang Itai. “Uuuu, Tai. Ka  dalam pang satumat! Ada nang handak ku ulah nah,” jar Makacil Layan matan padapuran. Lakas ai Diyang Itai badiri.
“Ka Utuh, jaga akan lah kaka ulun?” jarnya kukurihing. “Ayuha buhan pian bapandiran hulu. Ulun kada kawa mangawani lagi. Mun mangawani gin kaina mangganggu haja.”
“Mauk ikam ni,” jar Diyang Ruyan kasisipuan. Dikibitnya tangan adingnya tu. Diyang Itai taakai, tagal lakas inya masuk ka dalam manunti Utuh Ata. Imbah ditinggalakan baduduwaannya haja, tadiaman ai pulang Utuh Karinyum lawan Diyang Ruyan. Tagal amun badidiaman kaya itu, asa kada nyaman pulang. Kaya urang nang kada kawa bapandir ha. Utuh Karinyum maulai utak, mancari bahan pandiran.
“Rami jualah sakalinya Kampung Dadap nia?” jar Utuh Karinyum maungkai pandiran.
“Mana raminya lawan kampung pian?” jar Diyang Ruyan manyahuti.
“Kada paparakan lawan kampung ikam nia, ding ai,” jar Utuh Karinyum. Diyang Ruyan bakaka lawan inya, jadi umpat ai jua inya manyambat ading lawan bibinian tu. “Aku bagana di Gunung Kuntawan. Baduduwaan haja lawan paguruku. Bahanu haja aku turun ka kampung. Tu gin kampung urang Bukit. Jadi lain bangat raminya lawan kampung ikam naini.”
“Kuitan pian pang mana?”
“Kuitanku jar paguruku kaduwanya mati lamas di Sungai Amandit. Jadi aku matan lagi halus hudah diingu lih paguruku.”
“Uma marasnyalah pian. Jadi pian ni hudah yatim piatu lih? Adalah baisian kula?”
“Kada tahu jua aku. Sualnya paguruku gin kada tahu, baisi kula atawa kada kuitanku nitu.”
Imbah tabuka pandir tu, bilang basambung ai buhannya tu bapandir kasitu kamari. Macam-macam ai nang dipandirakan. Bahanu tatawaan. Di padapuran, Pambakal Acut, bininya, Diyang Itai wan Utuh Ata lihum ha mandangar buhannya tatawaan. Sabujurnya Utuh Ata wan Diyang Itai handak jua umpat ka palidangan umpat bapapandiran, tagal ditangati banar lawan kuitannya.
“Jangan mangganggu urang,” jar Pambakal Acut lawan kaduwa anaknya tu. Kaliyatannya Pambakal Acut ada maksud lawan Utuh Karinyum. Dam hatinya, mun mimang judunya, inya handak manjuduakan Utuh Karinyum lawan anaknya tu. Bujur hanyar satumat inya patuh lawan urang anum tu, tagal inya kawa haja manilai bahuwa pamuda nitu bakalakuan baik haja, kada dugal kaliyatannya. Mudahan ai napa nang ditangguhnya tu bujur haja.
* * *
Bersambung Ke Bagian 05

Senin, 01 April 2013

Utuh Karinyum 03


Utuh Karinyum Si Naga Hirang Bagian 03
Talu
Utuh Karinyum wan Utuh Bular hudah bakalahi. Nang ngarannya urang baisi ilmu luar dalam, liwar ai buhannya tu bakalahi. Baluncatan, libas-libas ha kaliyatan humbayangnya haja lagi daripada kacacapatannya buhannya tu bagarak. Caka ada nang maliyat, pasti raum panjanak.
“Murid siapa ikam, Tuh?” jar Utuh Bular batakun. Inya asa gair jua amun sampai talukai murid urang takanal.
“Tuti hudah kupadahakan luku?”
“Kada parcaya aku ikam murid urang nang saikung tuti. Kuliyat inya inda pinyung ha pas aku bakuciak sing hangkuian tuti,” jar Utuh Bular kada parcaya.
“Kada parlu ikam tahu ngaran paguruku. Napa nang kugawi ari ini, tanggungjawapku. Kada cagaran kuumpatakan ngaran paguruanku,” jar Utuh Karinyum. “Atau ikam tangguhi haja murid siapa aku. Bisa ikam kawa haja maminandui jurus-jurus nang kupakai naini?”
“Mun kaya itu jangan manyalahakan aku amun ikam ari ini mati ditangan diaku,” jar Utuh Bular handak manguracak muha Utuh Karinyum lawan Jurus Kacakan Maramuk Gunung, tagal Utuh Karinyum kawa malapasakan.
“Nia lagi,” jar Utuh Bular manyipak pinggang Utuh Karinyum sing gancangan. Pamuda nitu baambung, lalu mulai atas inya manyuntul muha Utuh Balar. Tapaksa ai Utuh Bular manangkis marga kada kawa lagi malapasakan.
“Dukkk!” Maliduk ha pas ganggaman Utuh Karinyum tatamu lawan talapak tangan Utuh Bular. Katua bagal tu tahumpating. Nyata hudah inya alah gancang. Utuh Karinyum maasa’i sarangannya. Balum sawat Utuh Bular badiri, Utuh Karinyum hudah handak manjajaknya, mudakannya masih sawat inya mancapil. Tanah nang dijajak Utuh Karinyum langsung balubak jadi tuangan batis.
Su Anjang masih haja mahaga musuhnya. Buhannya tu bakalahi kaya urang bagagayaan haja. Napang, nang saikung maudar, saikungnya mahindar. “Ikam ni kanapa manyasah-nyasah aku tarus?” jar si Bancir. “Handak mahajuk akukah?”
“Bungul!” Su Anjang manyumpah-nyumpah. “Kaya kadada bibinian haja lagi di dunia ni.... I’ih aku handak mahajuk ikam. Lawan parang ni nah!” Sarik banar Su Anjang. Parangnya dicucukakannya ka kalangkangan si Bancir.
“Aiii, lanjinya ikam ni. Kada tahu disupan. Barangku nang handak diluangi. Ampunku hudah baluang, Su ai. I’ih pang luangnya halus, tagal gancang haja samprutannya.”
Maginnya ai Su Anjang sarik banar. Inya marasa dihulut-hulut urang bancir tu. “Ikam ni bancirkah kada? Mun kada, bakalahi babanaran, amun bancir bajauh haja ikam daripada mati di sia!”
“Bancirkah, kadakah, napa hubungannya lawan ikam?”
“Bunguuuullll!” Garigitan banar kaliyatannya Su Anjang tu. Disasahinya pulang urang tu, tagal inya bukah pulang. “Ka mana haja kusasah ikam,” jar Su Anjang. Kada sadar lagi inya basasahan kaluar kampung. Imbah tu masuk kampung pulang. Pukunya bakukuliling di intang kampung nitu haja.
Imbah tu baalih ka urang Kampung Dadap nang masih bakalahian. Duwa ikung hudah buhan bagal kawa dimati’i. Jadi basisa sawalas haja lagi. Bujur dikarubuti, tagal nang ngarannya bagal nang hudah apilan, rancak bakalahi, tatap kada gair. Buhannya tu tarus haja malawani urang kampung. Lima ikung urang kampung gin hudah taluka, tagal imbah dapat luka langsung baundur, jadi kada bangat kaya buhan bagal nang bila luka kada kawa baundur tatap disasahi urang kampung. Ditimpasi sampai kada kawa bagarak lagi, sampai maahirat tupang.
Tagal imbah Utuh Anau lawan Utuh Latat manggani’i, buhan bagal tu kada kakaruwan lagi malawan. Napang, bila timpasan buhannya handak takana urang kampung, lakasai Utuh Anau lawan Utuh Latat maunting kapalanya lawan lastik nang maulah buhannya tu takuciak kasakitan. Ni caka gancang, langsung laip atawa mati, tagal buhannya malastik bagimitan haja, asal buhan bagal tu takurijat sadang am hudah, nang panting buhan kampung salamat matan timpasan musuh.
Maliyat nang kaya itu tatarusan, mana kapala hudah racap binculan wan darah-darahnya kana lastik, takibar am sumangat buhan bagal tu. Kada ingat lawan katua lagi, bukahan buhannya mancicing kada ingat burit kapala lagi. Buhan kampung nang hudah sarik mancuba’i manyasah. Ada jua nang tadapat, langsung ditimpasi buhannya. Utuh Anau lawan Utuh Latat kawa malastik duwa ikung saurang. Kalapakan ha buhan bagal tu pas kana lastik.
Maliyat kakawanannya hudah bukahan, si Bancir takutan jua. Lakas jua inya mancicing bukah ka ampah katuanya. “Katua, buhan kita alah! Lakasi bukahan!” jarnya mambawa’i katuanya nang lagi haur bakalahi lawan Utuh Karinyum.
“I’ih badahulu ha ikam. Kaina aku manunti,” jarnya kada katangkisan disarang Utuh Karinyum. Sabujurnya handak haja pang si Bancir tu manggani’i katuanya tu, tagal kamampuan saurang asa kurang jua, tapaksa ai inya badahulu bukah maninggalakan katuanya. Mun kaina katuanya sarik wan mahukum inya, tapaksa ai inya tarima, sualnya inya jua nang salah.
Kaliyatannya Utuh Bular hudah takulapit. Inya bilang kawa manangkis haja lagi, kada kawa mambalas. Apalagi awaknya hudah tuha, Utuh Karinyum laham masih anum, nyata ai hinaknya masih panjang-panjang.
“Manyarah kada ikam?” jar Utuh Karinyum.
“Bah, mambari supan narai mun aku manyarah lawan ikam nang kada dikanal ni. Baik aku mati daripada manyarah. Aduh!” Marga baucap, Utuh Bular kada tapi tahatiakan sarangan. Sabuting suntulan Utuh Karinyum kana di bahunya.
“Bungul! Tambuk ikam naini! Kupurinyikakan awak ikam ni!” Utuh Bular manjamba Utuh Karinyum sing capatan. Banaran pang awaknya panjang basar, tagal wayah inya manjamba tu capat banar tipang. Utuh Karinyum kada sawat malapasakan. Awaknya nang halus kana ragap, langsung dhinyik Utuh Bular.
Uma, babanaran handak dipurinyiknya saku awak Utuh Karinyum tu. Kaliyatan inya inda hungak-hungak ha bahinak. Utuh Karinyum taarunuh kaya urang bahira bungkarasan. Inya mangaluarakan tanaganya. Inya lalu kaingatan Jurus Naga Sakti Baganti Salumur, basadinan diungkainya jurus nangitu.
“Bluussss....” Ragapan Utuh Bular lumbus. Katua bagal tu asa kaya maragap walut ha. Kada sawat inya manjanaki, kanapa ragapannya sampai lumbus, tang kapalanya asa pinyung ha. Sakalinya Utuh Karinyum malapawnya sabakas. Kada handak maalang-alang, lalu Utuh Karinyum manambahinya sabakas pulang. Napang ada, batambah raum ai panjanak Utuh Bular. Imbah tu kada ingat napa-napa lagi inya.
“Bunuh! Cancang!” jar urang kampung mangarumbungi Utuh Bular nang laip.
“Jangan!” jar Utuh Karinyum. “Julung haja ka karajaan. Biarakan karajaan nang mahukumnya.”
“Bah, amun dihukum panjara haja, mun lapas kaina babulik pulang mambagal gawiannya. Busiah kaina inya mambalas ka sia, kaya apa kami?” jar Utuh Pintit handak manimpas Utuh Bular.
“I’ih,” sambung Su Anjang. “Kita mati’i haja gin inya ni. Napang maras lawan urang nang kaya ini. Inya ni harat banar, mun inya wigas amun tantu kami sakampungan kawa malawannya.”
Utuh Karinyum tadiam. Banaran jua pang napa nang disambat Su Anjang. Inya bapikir. “Na, nang kaya ini haja. Ilmunya ulun ruwahakan kaya apa? Jadi mun ilmunya ruwah, inya kada harat lagi, dikarubuti urang baduwa gin amun tantu manang. Lian mun tahu kada baisi kajian lagi, mudahan inya ampih jadi bagal.”
“Kaya apa caranya?” jar Su Anjang.
Utuh Karinyum maniharapakan awak Utuh Bular. Diandaknya talapak tangan kanannya ka balukuk urang nitu. Kajigancangnya dikaluarakan. Awak Utuh Bular inda kakarujut pas takana kajigancang Utuh karinyum. Ampih Utuh Bular laip. Takajut maliyat urang mangarumbunginya. Handak badiri tagal awaknya asa lamah banar. Takajut inya. Dicubainya mangaluarakan kajigancang. Kada kawa. Magin takajut inya. Dicubainya sakali pulang, tatap kawa kawa.
“Kajian ikam hudah ruwah, Bular ai,” jar Utuh Karinyum.
“Haaaa...! Ruwah? Ikam nang maulahnya?”
“I’ih!”
“Bangsaat!”
“Pawww!” Langsung Utuh Karinyum malapaw Utuh Bular nang manyumpahinya tu.
“Sumpahi lagi, kulapaw pulang ikam,” jar Utuh Karinyum mailai-ilayakan tabahnya ka hadapan Utuh Bular. Katua bagal ni tadiam. Kada wani lagi inya. Tagal matanya ciling-ciling ha kasasarikan lawan Utuh Karinyum. Urang sing lapahan balatih matan lagi anum, tang diruwahakan lih Utuh Karinyum ha ilmu nang dipakulihnya sing ngalihan tu. “Liyati kaina, kubalas tu!” jarnya dam hati.
Tapaksa ai dibiarakannya urang kampung manjarat awaknya saikungan sampai kada hingkat bagarak lagi inya. Manjaratnya sing pisitan, bahinak haja gin inya asa ngalih. Wayah dikumpulakan, lawan katuanya, lima walas urang kawa ditangkap hidup-hidup, lima ikung mati, lima ikungnya kawa bukah tamasuk si Bancir.
“Kita tapaksa bajagaan pulang malam ini. Luku ai nang tasisa balima tu handak malapasakan kakawanannya ni. Isuk hanyar kita atar ka Banua Amandit. Takannya Hulubanua (maksutnya di sia adipati) Amandit nang manantuakan hukuman buhannya ni,” jar Pambakal Acut lawan nang lainnya.
Ari hudah puhun kamarian. Utuh Bular lawan anak buahnya dijarat di tihang alun-alun kampung sakira mun ada nang handak malapasakan kaliyatan matan jauh. Malamnya Utuh Karinyum umpat bajagaan. Buhan bagal nang kawa ditangkap tu jadi liliyatan urang kampung. Ada jua nang sing muaran lalu manawaki lawan batu. Ada jua nang kada purun, lalu manggaritikinya haja. Napang ada, nang digaritiki lucut kaiyaannya marga tatawa tarus kada sawat lagi bahinak.
“Ikam ni bapadah kada purun manampar urang, tagal manggaritiki tu gin alahan pada manimpas tahulah?” jar urang kampung lawan urang nang manggaritiki.
“Kada jua luku,” jar urang tu mambila diri. “Amun manampar tu pasti urang taakai kasakitan atawa tauringis. Pa liyati nangini. Inya tatawa haja luku tarus? Artinya inya kasukaanm luku kugaritiki?’
***
Bersambung Ke Bagian 04