Selasa, 05 Maret 2013

Hahulu *)

Hahulu


SALAWAS tapilih jadi Hahulu Pandikar Cakang Paksina (Ketua dunia persilatan cabang selatan) Busu Biawan mulai kuluh kakuasaan lawan harta-hartanya. Inya maulah tantara Talabang Jaba nang urang-urangnya matan pandikar-pandikar nang paasian lawan inya gasan mambasmi kajahatan. Dana atawa ungkus bagawi gasan mambasmi kajahatan nitu dipakulih matan karajaan-karajaan nang ada di Hujung Tanah (daerah Kalimantan bagian tenggara [sekarang termasuk ke dalam wilayah Propinsi Kalimantan Selatan]) kaya Nagara Dipa, Parama Artapura, Muhara Takus lawan Tanah Bumbu. Dana nang dibari’i lih buhan raja-raja nitu maulah inya lawan anak buahnya jadi sugihan.
Buhan raja di Hujung Tanah jadi kada batakar mambari’i ungkus nang diminta Busu Biawan maraga marasa kada ngalih amun sual kajahatan nang rancak diulah lih buhan hirang ditumpas lih buhan putih, musuh balalawasan buhannya di jagat pandikar (dunia persilatan). Amun hal kajahatan buhan hirang ditumpas lih karajaan, buhan raja gair amun urusannya kaina jadi panjang. Buhan hirang pasti pacangan marasa dandam lawan pihak karajaan, lawan kainanya nyawa buhan raja nitu atawa kaluarganya pasti pacangan ta’ancam kasalamatannya.
Amun urusan manumpas kajahatan nitu digawi lih buhan pandikar saurang, buhan raja kada parlu tahu manahu atawa cinik mamikirakan amun balas mambalas kaina bakajadian di antara buhannya tu.
Tagal kaputingannya rakyat atawa buhan jaba jua nang mananggung sakitnya. Ungkus gasan gawian Busu Biawan nitu sakalinya diambil lih buhan raja matan pakulih manaikakan pajak lawan babaktin (upeti) di asing-asing karajaan.
Panting Kalang, sa’urang pandikar anum nang hanyar tajun ka jagat pandikar jadi marasa kada nyaman maliyat kaadaan nang kaya nitu. “Sabagai sa’urang pandikar matan buhan putih, manajak kaadilan lawan kabalujuran adalah kuwajipan nang kada parlu baupah sagala,” batin urang anum nitu. “Amun niyat manajak kaadilan lawan kabalujuran tujuannya gasan mancari kakuasaan atawa sakira sugih, bujur-bujur kada pantas disambat pandikar.”
Panting Kalang mandapati Patih Ampat, buhan paman-sapaguruannya nang badiam di kutaraja Nagara Dipa. Patih Ampat hudah mandangar pang gawian nang diulah Busu Biawan nang maulah urang kada rigi tu. “Wayah inya masih maingkuti hahulu Kindaikaji Karantika Panjarau (Perguruan Bintang Terang) amal parbuatannya nang kada maharap balasan dalam manumpas kajahatan dipuji urang banar,” jar Patih Pambalah Batung.
“Tagal imbah inya tapilih jadi hahulu cakang, sakalinya kakuasaan nang tatinggi lawan harta maulahnya kada ingat diri. Wayah ini nang inya pikirakan harta wara….!”
“I’ih…, inya kada tahu kaya apa rakyat di Hujung Tanah mandaritanya lawan asa tabarati maraga parigalnya nitu,” manyahut Patih Garuntung Waluh.
“Nitu am sabuting sipat lamahnya manusia,” tambah Patih Garuntung Manau. “Ada nang ngalih lapas lawan kaji tampuli atawa aji mumpung. Kaya paribasa, kaya Bagung jadi raja…. Tampuli bakuasa, manapaatakan kakuasaan nitu sabaik-baiknya sabalum talapas atawa diambil lih urang.”
“Kanapa Pakacil sabarataan kada ma’usulakan lawan raja sakira ampih maungkusi gawian Busu Biawan? Ulun kira amun Nagara Dipa wani ampih mambari’i ungkus, karajaan lain di Hujung Tanah pacangan maumpati jua,” jar Panting Kalang.
“Kada sanyaman nitu,” jar Patih Garuntung Waluh. “Busu Biawan hudah baisi jaringan nang kuat lawan walasan kindaikaji (Perguruan). Pariannya Baginda Suryanata ampih mambari’i ungkus lawan Busu Biawan, busiah Nagara Dipa pacangan dijadiakan wadah bukahan buhan panjahat buhan hirang, kaya apa?”
“Maksut Pakacil?”
“Busu Biawan pasti pacangan bausaha ma’amanakan karajaan nang masih mambantunya, imbah tu buhan nang rancak maulah daur atawa buhan panjahat ‘dihandarnya’ sakira maharu-haru di karajaan nang kada salurung, kada salumampah lagi lawannya.”
“Amun kaya itu, kadudukan raja wayah ini kaya duduk di awak macan,” jar Panting Kalang. “Turun salah, tatap baduduk salah jua…! Hmmmhh, ulun kira nang kawa maampihi parigal Busu Biawan cuma buhan pandikar saurang.”
“Nyata ai…. Nang mamilih Busu Biawan jadi hahulu cakang yatu buhan putih, maka nang musti maampihinya buhan putih jua,” jar Patih Garuntung Waluh. “Aku kira buhan pandikar buhan putih hudah banyak jua nang marasa kada puas lawan parigal Busu Biawan. Buhannya tu baisian jua kula atawa kaluarga nang langsung marasa’i baratnya pajak lawan babaktin nang disandang.
Nah…, Nitu am gawian ikam jadi pandikar anum sakira manunggalakan buhan pandikar nang kada puas, kada rigi lawan Busu Biawan, imbah tu mangumpulakan kakuatan gasan maambil pulang amanah nang diamanahakan lawan Busu Biawan.”
****
SAKALINYA parigal Busu Biawan kada dirasaakan lih Panting Kalang lawan Patih Ampat haja, sabujurnya hudah lawas jua maulah kada nyaman lawan balisah tukuh-tukuh buhan putih nang lainnya nang masih manga’atasakan nilai-nilai kabalujuran nang sabujurnya. Cuma maraga marasa kamampuan saurang kada talalu harat, jadi parasaan ngitu digana’akan haja dalam hati buhannya.
Biksu Sindu Darma, hahulu Bihara Bakula (Ketua Kuil Bakula [Bunga Tanjung]), mangirimi surat lawan Busu Biawan sakira ampih mancacatu lawan buhan raja maraga mambaratakan rakyat di Hujung Tanah. Mambasmi kajahatan hudah tugas lawan kuwajipan buhan putih, amun niyat nang barasih nitu hudah dirigati lih kahandak mandapatakan balasan, maka tindakan nitu kada lagi tindakan sa’urang pandikar buhan putih, tapi gawian sa’urang buntat atawa tacut, kaya itu pang jar Biksu Sindu Darma dalam suratnya.
Surat nitu kada diasi lih Busu Biawan sahama-hama.
Marasa papadahannya kada diasi atawa dihawayakan urang, Biksu Sindu Darma asa tasinggung jua. Bihara Bakula dipadahakan urang salah sabuting tihang umang jagat pandikar (tiang utama dunia persilatan) di Tanjungnagara (sebutan Kalimantan jaman dahulu) salain Kuwil Patma (Kuil Teratai). Sikap Busu Biawan dianggapnya marandahakan Bihara Bakula nang hudah baratus tahun diagungakan buhan pandikar.
Biksu Sindu Darma lalu basaruan ka buhan pandikar nang ada di Hujung Tanah. Imbah sampai wayahnya, baratus labih pandikar bakumpul di Bihara Bakula, tamasuk Busu Biawan lawan buhan pandikar nang malawanakannya.
Badadapatan buhan pandikar nitu banyak bakakarasannya daripada balamahan pandir. Buhan Biksu Sindu Darma lawan Busu Biawan asing-asingnya bakaras, bakakancangan urat gulu. Tagal bujur kaya itu, kaliyatannya urang-urang nang hudah kada tapi rigi lawan Busu Biawan hudah banyak jua.
“Busu Biawan dianggap hudah manyalahguna’akan amanah nang dibariakan lawan di inya lih buhan pandikar di Hujung Tanah.
Bujur pang mainta ungkus tu kada kawa dipadahakan baulah kajahatan, tagal maraga ungkus nang dianggarakan buhan karajaan sakalinya hasil matan manaikakan jumputan pajak lawan babaktin di asing-asing karajaan nang kaputingannya mambarati rakyat jua. Padahal kahidupan rakyat hudah mandarita maraga kajahatan buhan hirang.
Makanya am pandikar buhan putih basapakat malapasakan diri matan ikatan janji satia lawan Hahulu Pandikar Cakang Paksina Busu Biawan. Mulai damini, buhan putih kada maaku’i Busu Biawan lagi jadi Hahulu Pandikar Cakang Paksina.” Kaya nitu pang bunyi kasapakatan buhan pandikar.
“Aku baulih kadudukan hahulu cakang salain maraga kaparcayaan sapalih kakawanan pandikar, sawalihan maraga baisi saikit kaharatan,” jar Busu Biawan lawan rangut-rangutnya. Salain mambaratakan hatinya, nyata ai diampihi matan jabatannya nitu maulahnya supan banar.
“Jabatan naini pacang kujulung lawan kakawanan nang dahulu mamilihku, tagal siapa nang pacangan maambilnya?”
Nang ada tadiaman ha. Ucapan ‘maambil’ lain ucapan nang bujur harus, tagal bamakna lain. Nitu tantangan ngarannya! Artinya Busu Biawan pacang manjulung jabatan hahulu cakang lawan urang nang hingkat maalahakannya!
Buhan pandikar nang ada di situ sapalihan hudah maliyat kaharatan Busu Biawan wayah urang tuha nitu kawa maalahakan musuh-musuhnya pas marabutakan jabatan Hahulu Pandikar Cakang Paksina wayah dahulu di kadiaman Kindaikaji Karantika Panjarau.
Babarapa ikung pandikar nang kada sawat datang wayah pamilihan hahulu cakang asa panas talinganya mandangar ucapan Busu Biawan. Tunggal ikungan maju malayani tantangan Busu Biawan. Nang pamulaan Patuha Lumbing matan Pulau Kadap. Tagal imbah bakalahi 50 jurus, Busu Biawan kawa mangipayakannya ka luar galanggang. Imbah tu Julak Mahantang, Utuh Karau, Julak Wawan lawan Utuh Gandang nang mancuba’i handak marasaakan kaharatan Busu Biawan. Tagal bilang rata di bawah 50 jurus buhannya tu kawa dialahakan lih Busu Biawan.
Panting Kalang hudah diamanahi Patih Ampat sakira umpat manurunakan Busu Biawan. Urang anum naini i’ih pang baluman banyak baisi pangalaman bakalahi lawan tukuh-tukuh jagat pandikar patala atas. Tagal kaji-kajian nang dipakulih matan guru lawan kai-gurunya, maulah inya asa baisian kaparcayaan diri gasan malawani Busu Biawan.
Maliyat umur Panting kalang masih anum, Busu Biawan inda takulibi ha. “Uuu, Tuh…. Ikam kada usah u’umpatan kambing tumbur (ikut kambing ribut, maksudnya ikut-ikutan ribut tanpa mengetahui sebabnya) di sia. Kada usah hah manyakitakan awak, maulah awak ikam ripu haja kaina,” jarnya lawan Panting Kalang.
“Jangan ma’anggap urang anum kada baisi kaharatan, Su ai,” jar Panting Kalang manyahuti. “Umur baluman tantu kawa dijadiakan kajajakan gasan manilai kaharatan di urang. Ulun akui, inggih pang pian ni harat silat, tagal amun manahani napsu pian masih kada kawa disambat harat. Nyatanya jabatan hahulu cakang haja maulah pian kada ingat diri, apalagi amun sampai manjabat Hahulu Barataan Jagat Pandikar Tanjungnagara!” (ketua umum dunia persilatan Pulau Kalimantan).
Muha Busu Biawan basadinan mirai. Gigi inya karikutan kada kawa manahani sarik.
“Jabatan hahulu cakang kaparcayaan buhan pandikar sakira pian kawa mahuluakan buhan putih mambasmi kajahatan. Tagal balum taliyat hasil nang pian gawi, pian hudah mainta ungkus matan buhan raja di Hujung Tanah naini. Nang pian pikirakan cuma upah gawian buhan pian. Nang kaya pian takutan banar amun kada sawat lagi mangumpulakan harta amun mancurahakan sabarataan tanaga lawan parhatian gasan mambasmi buhan hirang.
Di hadapan buhan hirang, pian kawa haja bakuciak mamadahakan mawakili buhan putih lawan rakyat nang tatindas gasan manumpas buhannya tu lawan gasan manajak ka’adilan lawan kabalujuran.
Tagal pian saurang suahlah bapikir lawan marasa’akan bahuwa sapalih napa nang pian ulah tu sabujurnya kada sacara salajur manyangsara’akan rakyat lawan babalakangan lawan nilai-nilai kaadilan lawan kabalujuran nang pian agung-agungakan nitu?”
“I’ih…, hahulu mata duitan!” tang ada urang nang baucap ha.
“Musang babulu hayam!” jar nang lainnya maumpati.
“Pandikar munapik!” maimbuhi pulang nang lain.
“Ikam sabujurnya sama haja lawan panjahat nang dihija’akan (dibiarkan [dalam cerita ini artinya diperluas menjadi: direstui atau dilegitimasi]) lih karajaan.”
“Jar mawakili buhan putih mambasmi kajahatan, kada tahunya ikam saurang manjual ngaran kami gasan manuyuk kasugihan!” Buhan pandikar mulai tabawa rasa muarnya lalu ai mangaluarakan ucapan-ucapan nang manyumpanang atawa maniwas. Muha Busu Biawan maginnya ai batambah mirai.
“Hmmm…,” urang tuha nitu mahambusakan hinak sing karasan. Caka ada karak hidung inya tu, bisa takipai takaluar saku. “Mun kaya itu daminian jua ambil jabatanku naini nah! Kaliyatannya sapalih kakawanan pandikar hudah kada rigi lagi lawan diaku.”
Panting Kalang mambari hurmat lawan Busu Biawan. Imbah tu inya balaluan manyarang. Kada lawas, kaduwa urang nitu rami bakalahi. Kadangaran kalipukan siwara tangan urang nang ba’adu. Panuntun mangicik inda minga maliyat urang anum nitu kawa maimbangi kasaktian Busu Biawan. Kada tarasa 50 jurus limpat hudah, Panting Kalang manampayakan kamampuannya.
Panuntun basurak, kaya yakin banar ha imbah Panting Kalang kawa batahan limpat 50 jurus, maka manang pacangan hudah di tangannya. Tagal sakalinya nitu tabukti jua, sabuting pupuhan nang bangaran Pupuhan Mahalungkar Gunung maulah Busu Biawan takipai lawan muak-muak darahnya.
Panuntun basurak pulang. “Hidup Panting Kalang!”
“Hidup hahulu cakang nang hanyar!”
Sapalihan pandikar anum nang ada di situ ada nang mandam. Kagumkah maliyat kaharatan Panting Kalang atawa hirikah lawan kabarhasilannya maalahakan Busu Biawan. Tagal ada jua nang salajur bakuciak, “Ayu buktiakan amun kita buhan anum kawa haja jadi hahulu, kada sahibar kuciak-kuciak haja!”
Panting Kalang takurihing, jarnya, “Kadada saikit jua niyat di hatiku bahuwa cungulnya aku di sia gasan maambil alih jabatan hahulu cakang. Biar haja gasan mahuluakan buhan putih kita parcayaakan lawan nang tuha. Kaya apa jua aku masih bakayakinan, masih banyak urang tuha nang bijak bastari.
Amun aku nang masih anum naini jadi hahulu cakang, nang tuha bisa haja marasa barat hati lawan nang anum saku banyak nang jadi hiri atawa dangki.”
Busu Biawan masih basila handak maampihakan luka dalamnya. Inya hudah taluka awak lawan taluka hati atawa batinnya. Tagal salahnya saurang, kaparcayaan atawa amanah urang dijadiakannya kasampatan gasan mancari kasugihan lawan kakuasaan. Kaya paribasa bahari ha: kaya Bagung jadi raja.
Nang kaya ininah…, baisi napa lagi inya? Kaharatan…? Bujur ai masih kawa diwagasakan. Tagal kaparcayaan urang? Kahurmatan…? Kaya apa inya kawa taulihi lagi? Saumuran urang kada pacangan parcaya lagi lawan inya…
****
20 April 2008

*) Ketua

Tidak ada komentar:

Posting Komentar