UTUH KARINYUM
SI NAGA HIRANG
Kisah nia mangarut-ngarut haja, amun ada ngaran atawa kajadian nang sama parsis lawan urang atawa kisah sabujurnya, sumpah nah, nitu kabalujuran haja. Kadada maksud saurang handak manyinggung atawa mangisahakannya.
Asa
Takisah wayah dahulu di
Gunung Kuntawan di Banua Amandit (wayah ini disambat urang lawan dairah
Kandangan) bagana urang sakti bangaran Busu Balambang. Sidin banyak baisi
kajian atawa ilmu. Amun di jagat pandikar Hujung Tanah sidin digalari
urang Pandikar Naga Sakti. Jagat Pandikar tu artinya dunia parsilatan jar
urang wayahini, imbah tu nang disambat Hujung Tanah tu iya dairah
intangan Pagunungan Maratus lagi bahari. Wayahini tabanyak masuk ka wilayah
Parupinsi Kalimantan Salatan pang.
Busu
Balambang baisian murid bangaran Utuh Karinyum. Ngaran bujurnya kadada nang
tahu lagi. Sualnya matan lagi halus inya sudah dikiyaw Utuh Karinyum marga
katuju karinyum-karinyum tarus lawan diurang. Utuh Karinyum ni hudah baumur
pitung walas. Matan halus hudah diuruk wan dilajari saraba kajian. Jadi
wayahini inya hudah jadi urang anum nang baisi, harat main. Maksudnya harat
main kuntaw, kada inya harat babuyang atawa main bibinian ah.
Sawatu
hari, Utuh Karinyum dikiyaw pagurunya.
“Uuuu,
Tuh.... Sagala kajian nang kuisi hudah aku lajariakan lawan ikam. Jadi hudah
wayahnya ai ikam turun ka jagat pandikar gasan maamalakan ilmu nang ikam
pakulih matan diaku. Pasanku sabuting haja.... Lawanakan nang bujur, tumpas
nang pingkur atawa nang batil. Baadat-adat di masyarakat atawa di banua urang,
jangan mambawa adat saurang. Jangan bakalakuan nang kada baik nang manyupani
diaku lawan aruah kuitan ikam....”
“Tu
ngarannya kada sabuting pasan pian, Paguru ai, tapi banyak ngarannya,” jar Utuh
Karinyum. Bah, ngalih jua urang nang bangaran Utuh Karinyum ni, urang mamadahi
babanaran inya tatap haja bagayaan. Dasar Utuh Karinyum.
Handap
kisah, turun ai Utuh Karinyum matan gunung. Nang ngaran sakti, baisi kajian,
nyaman ai inya baluluncatan matan batu ka batu mamakai pahampul-nya
(pahampul di sia dimaksutakan ilmu maringanakan awak). Bilang kaya sasisiur
agung haja inya bagarak. Sut, sut ha inya libas-libas. Kada lawas inya hudah
ada di bawah gunung. Inya bajalan biasa haja lagi.
Lawas
inya bajalan. Amun ari hudah kadap, inya maulah api sakira nyamuk kada wani
baparak. Dicarinya raba nang karing, imbah tu dipanduknya. Panambayan jabul ha
kukusnya. Utuh Karinyum kapalakan. Tagal imbah api hudah jadi, kukusnya kada
tapi banyak lagi. Utuh Karinyum guring di cabang puhun. Ampat hari imbah tu
hanyar inya sampai ka sabuah kampung. Rami jua pang kampung naitu. Rumah nang
kawa diliyat haja ada talung puluh buah, baluman nang halatnya jauh-jauh kada
tapi taliyat matan inya badiri.
Sai’itihi,
pas inya taitihi urang kampung nang rahat bagalumuk (bakumpulan) di halaman
rumah nang paling ganal di situ. Bajalan ai Utuh Karinyum ka situ. Bapalingan
urang maningau inya. Ada nang inda curiga, ada nang inda takutan, ada nang inda
sarik maliyat Utuh Karinyum.
“Inda
rami banar nih, banapaan?” jar Utuh Karinyum batakun lawan bubuhan kampung tu.
“Siapa
andika?” jar saikung urang kampung nang awaknya panjang basar. Sasingut
mamanting, jabis labat banar. Awak pina babulu. Jariji tangannya ganal-ganal
kaya pisang mahuli nang parak pangkal tundunnya. Di kampung, inya ni dikiyaw
urang Su Anjang.
“Saurang
ni disambat pandatang pang. Hanyar turun matan gunung. Pas malibas narai di
kampung andika ni. Maliyat pina rami, jadi asa handak tahu ai, napa nang
digawi?.... I’ih lah, maap, ngaran saurang ni Utuh Karinyum.”
“Banaran...?
Ajin ikam ni mata-mata buhan bagal Utuh Bular nih?”
“Bah,
andika ni mandawa urang bahapal. Patuh kada saurang lawan urang nang bangaran
Utuh Bular. Hanyar nia mandangar ngarannya. Biar haja situ inya bular. Kadada
untungnya jua aku jadi matanya. Biarakan haja inya bajalan bahahar...,” jar
Utuh Karinyum inda sarik.
“Bah,
dasar urang gunung. Bakuhup haja nih luku di gunung? Mata-mata tu artinya...,
napalah? Anu, tukang tilik! Tahulah tukang tilik?” jar Su Anjang inda
manciling-ciling.
“Bah,
napa nang ditilik? Manilik bibinian mandi lih? Kaya kadada gawian haja aku ni
disambat maniliki bibinian. Kada paham aku nah,” sahut Utuh Karinyum.
“Bah,
dasar urang udik jualah ikam ni....”
“Haratnyalah
ikam ni mamadahakan saurang urang udik. Kaya situ lain urang udik ha,” Utuh
Karinyum mambalas.
“Hudahah!
Mun ikam kada mangarti jua arti mata-mata.... Kujalasakan nah, mata-mata tu
artinya urang nang disuruh maliyat-liyati kampung kami naini, nangapa nang
diulah kami, imbah tu lalu mamadahakan ka urang nang manyuruh ikam tu.
Pahamlah?” jar urang nang bangaran Undung.
“Naaa,
mun nitu paham ai aku,” jar Utuh Karinyum. “Lain. Aku lain urang nang kaya itu.
Aku lain urang panyambatan atawa panguyaan. Hudah kupadahakan. Aku ni hanyar
turun matan Gunung Kuntawan. Saurangan. Balum baisi papatuhan saikung jua.
Banaran, nah?”
“Wani
ikam basumpah?”
“Sumpah...?
Siapa takut..., tan?. Ayuha.... Mun aku luhaw, maraha ikam ditimbak patir atawa
mati karabahan nyiur, aku rila haja.”
“Bungul....
Babanaran ikam, kaluku kulapaw tahu rasa,” jar Undung jadi sarik.
Utuh
Karinyum kukurihing. “Urang bagayaan haja sarik, ikam ni. Lakas tuha kaina.
I’ih, ni banaran nah. Sumpah. Amun aku luhaw atawa karamput alias badusta bin
mangabuaw atawa bakulim..., napa lagilih sasamaannya? Itu haja gin lih? Maraha
aku mati ditimbak patir! Kada usah ditimbakakan buntut gin.”
Urang
kampung kaliyatan puas mandangar Utuh Karinyum basumpah.
“Mun kaya
itu parcaya ai kami,” jar Utuh Pintit. “Bapadah hulu ikam ka Pambakal Acut
sakira ikam kada didawa pangipasan (provokator) wan buhan kampung sia.”
“Mana
Pambakal Acut?” jar Utuh Karinyum batakun.
“Tuh
pambakal kami!” jar Utuh Pintit manunjuk urang tuha nang baawak halus, kaya
kakanakan baumur sapuluh tahun haja.
“Ui,
piankah Pambakal Acut?”
“I’ih.
Kadada duwa pambakal di sia. Mun disambat Acut tu, iya aku nia,” sahut Pambakal
Acut.
“Ulun ni
handak bapadah ai, Pambakal ai. Handak umpat baandah di kampung pian naini
barang sahari duwa hari. Asa lapah jua imbah bajalan parak lima hari matan
gunung. Asa ringkut sabukuan awak ulun.”
“Ada
baisi kula lah ikam di sia?”
“Kadada.
Ulun ni jar paguru ulun yatim piatu. Matan halus, wayah baumur ampat tahun
hudah ditinggalakan mati abah uma ulun. Jar paguru ulun, kuitan ulun mati lamas
di Sungai Amandit.”
“Umai,
bari marasnyalah ikam ni? Jadi ikam handak bamalam di kampung diaku ni?”
“Inggih.”
“Mun
kaya itu bamalam ai di rumahku nia.”
“Tarima
kasih banar, Pambakal ai ulun dibantu.”
“I’ih.
Sama-sama.... Maksudku sama-sama mambantu, hakun haja luku ikam?”
“Napatih
maksut pian?”
“Aku
manulungi ikam, jadi aku gin handak ai ikam tulungi, hakun aja luku?
“Manulungi
napa?”
“Kampung
kami ni handak disarang buhan bagal Utuh Bular. Maraganya talu hari nang liwat
duwa ikung anak buah Utuh Bular handak mangganggu babinian kampung kami.
Mudakannya Su Anjang naini maliyat, caka kada, hudah labar am babinian naitu,
linyak digawi bubuhannya. Saikung kawa dibunuh Su Anjang, saikungnya bukah
mancicing.
Samalam
kami diatari pasan, ari ini buhan Utuh Bular pacang manyarang kampung kami
naini. Jadi kami buhan lalakian di sia basiap-siap ai mahadangi. Jadi ikam
kuminta umpat jua bakalahi kaina malawan buhan Utuh Bular. Kaya apa, wani haja luku?”
Dup.
Inda malidup andui (jantung) Utuh Karinyum ditakuni kaya itu. Dikira inya ni
panakutan atawa pamburisit lih? Banaran haja inya kada suah bakalahi babanaran.
Tagal di gunung inya bilang saban minggu tu pasti haja dikawani pagurunya
balatih kuntaw. Banaran haja pang disambat balatih, amun inya inda kada
babanaran, pasti awaknya sakit atawa baluluka jua kana pupuh atawa kana cucuk
mandau pagurunya.
“Mun
sual bakalahi, banaran haja pang saumur hidup ulun baluman suah bakalahi, pian
kada usah gair, Pambakal ai. Ulun ni tamasuk urang nang ganal hampadal jua.
Musuh pantang dicari, tagal mun batamu musti dilawani, iya luku?”
“Banaran!”
Pambakal Acut baampik kasukaan. “Ini ngarannya urang anum nang baisi sumangat.
Nah, dangarakan nitu Utuh Isik, Utuh Iban, Utuh Anau, Utuh Kayap wan Utuh Latat
ai. Tiru sumangat Utuh Karinyum naini. Ayu bapapatuhan hulu buhan ikam lawan
inya!” jar Pambakal Acut lawan nang anum-anumnya. Imbah tu bapapatuhan ai Utuh
Karinyum lawan buhan kampung nang bangaran Kampung Dadap tu.
***
Bersambung
Tidak ada komentar:
Posting Komentar